Tańce XVII-wieczne

hoć traktat Nobilta di dame Fabritio Caroso (1600, 1605) opisujący tańce włoskiego renesansu został przetłumaczony i ponownie wydany jeszcze w 1630 roku, już na początku XVII wieku pojawił się nowy styl tańca. Opublikowana we Francji w 1623 roku Apologie de la danse autorstwa de Lauze odnotowuje zmiany w technice tańca, takie jak pięć pozycji stóp, obrót z biodra a także plie i eleve (zaakcentowane obniżenie i podniesienie ciała)- dwa kluczowe komponenty techniki tańca barokowego.

owy styl opisuje również Discvrsos sobre el arte del dançado napisana przez Juan`a de Esquivel Navarro, wydana w Madrycie w 1640 roku. Żaden z tych podręczników nie zawiera kompletnej choreografii ani muzyki i chociaż są one ważnym ogniwem łączącym tańce renesansowe z barokowymi, to zawarty w nich materiał nie wystarcza by można było na ich podstawie zrekonstruować te tańce.

od koniec XVII wieku na francuskich salach balowych popularne były angielskie kontredanse znane jako contredanse lub contredance, ,. André Lorin w Livre de contredance presenté au Roy wydanej w 1697 lub 1698 roku, jako pierwszy wprowadził diagramy, które pomagały objaśnić figury taneczne. Podobna metoda opracowana została przez znanego mistrza tańca Raoul-Auger Feuillet`a; urodzonego 1659 lub 60, zmarłego w 1710 roku, w wydanym w 1706 r. Recueil de contredanses. W prezentowanych dziesięciu tańcach Feuillet szczegółowo opisał ruch stóp i ramion, sposób w jaki taniec współgra z muzyką i reguły wykonania.

czkolwiek Playford był orędownikiem wykonywania kroków w kontredansach chodzonych, Feilleut wskazywał, że odpowiedniejsza jest szeroka gama kroków barokowych. W 1710 roku podręcznik Fuillet`a został przetłumaczony na angielski przez angielskiego tancerza, mistrza tańca i pisarza Johna Essexa (1680-1744) i wydany pod tytułem For the forther improvement dancing

Kontredanse

ontredanse tańczone były zarówno przez ludność wiejską jak i na dworach, począwszy od późnego renesansu przez cały XVII i XVIII wiek. Wiele z nich miało takie same kroki, ale niektóre miały kroki charakterystyczne tylko dla danych tańców.

ontredanse pochodzą z Anglii, skąd później dotarły do Niemiec i Francji. Trwa dyskusja na temat tego, kiedy kontredanse wyodrębniły się jako oddzielna grupa tańców. Jedna z teorii mówi, że wywodzą się one z branli. Na pewno są kroki i układy kroków na parkiecie, które wywodzą się nie tylko z branli Arbeau, ale jeszcze z XV-wiecznych tańców włoskich i żeby tak daleko nie sięgać z XVI-wiecznych włoskich balli. Oczywiście nie ma konkretnych dowodów, na to, że włoscy mistrzowie tańca odwiedzili Anglię, świadczą o tym jednak same tańce, których kroki migrowały z Włoch do Anglii.

"The English Dancing Master" 1651 Strona tytułowa

amy informacje o kontredansach sprzed 1640r. kiedy opublikowany został mały manuskrypt zawierający kilka choreografii. Parę wzmianek pochodzi z 1589r., ale zawierają one tylko nazwy tańców. Niestety nie wiemy zbyt wiele o kontredansach tego okresu, ani jak, ani gdzie, ani przez jaką warstwę społeczną były tańczone.

łównym źródłem informacji jest podręcznik Johna Playforda z 1651 roku i jego kolejne reedycje. Lata 40 i 50 XVII wieku w Anglii to okres wojny domowej i wzrostu znaczenia purytanizmu, w związku z wojną pomiędzy katolikami a protestantami.

The English Dancing Master

Sztuka tańca, nazywana przez starożytnych Greków Orchestice i Orchestis, jest chwalebnym i rzadkim przymiotem, właściwym dla młodych kawalerów, jeśli zażywa się jej odpowiednio i grzecznie. Platon, ten sławny filozof, twierdził, iż właściwe jest, aby młode a bystre dzieci uczono tańca. Umiejętności tej oddawano cześć na dworach książęcych, gdy zażywali jej najzacniejsi ówcześni herosi! Dworzanie, których słodki i zwiewny ruch wieńczył ich wysoką pozycję ku uwielbieniu wszystkich widzów. Sztuki tej dawniej zażywali Ateneusz, Juliusz Polluks, Celiusz Rodiginus i inni, a wychwalano ją jako doskonałą ku rozrywce po poważniejszych naukach, czyniącą ciało rzutkim i silnym, wdzięcznym w ruchach, a przez to właściwą dla grzecznych kawalerów. Jednak żadna z tych racji nie jest dla mnie powodem do publikacji tej pracy (gdyż wiem, iż Czasy, które nam nastały, nie współbrzmią z Naturą tej sztuki), lecz to, iż u Wydawcy istniał tajemny i fałszywy jej egzemplarz, który, jeśli zostałby opublikowany, byłyby ujmą dla wartości i nauczycieli mej sztuki oraz przeszkodą dla uczniów: zatem dla zapobieżenia temu, dla wszystkich, którzy mają obecnie Doskonałą Reprodukcję mojego autorstwa, i dla wspomożenia przyjaciół, którzy wiedzą o całej tej sprawie, zaryzykowałem przedstawienie szerszej publiczności niniejszej pracy, która przetrwa wieki, i w ten sposób poddałem się łagodnej krytyce wszystkich zmyślnych Kawalerów, wielbicieli tego przymiotu, których przychylny akcept skłonił mnie do wydania drugiej edycji, a w tejże wykreśliłem wiele karygodnych błędów, które przez niedopatrzenie poprzednio się pojawiły.

Pragnąc Waszmościów łaskawej akceptacji, pozostaję sługą uniżonym - J. P.

tosunek purytan do tańca był bardzo negatywny, co pociągnęło za sobą nałożenie na taniec naprawdę ostrych restrykcji. Prowadzenie szkół tańca wymagało licencji i z powodu prześladowań działały w owym czasie w Londynie tylko dwie takie szkoły.

hoć prawie pewne jest, że angielskie kontredanse wywodzą się z branli i tańców kołowych, tańczonych przez prostą ludność na wiele lat przed ich pojawieniem się, to jest mało prawdopodobne, aby Playford spisał je dla niższych warstw. Jego książka zdaje się być przeznaczona dla dżentelmenów. Istnienie szkoły, która nauczała kontredansów, także wskazuje na to, że wyższe klasy interesowały się tego typu tańcami. Forma kontredansów była prawdopodobnie dostosowywana i zmieniana, aż przybrały postać w jakiej znamy je obecnie. Zachowało się kilka pisemnych wzmianek z tego okresu sporządzonych przez osoby z arystokracji, a nawet z rodziny królewskiej, które oglądały kontredanse; co więcej: okazjonalnie same w nich tańczyły. W każdym razie wydaje się dość prawdopodobne, że około 1640r. obie formy kontredansów; ludowa i dworska, były w Anglii popularne.

ohn Playford zebrał i opisał te tańce i w 1651 roku w Londynie wydał The English Dancing Master: or, Plaine and easie Rules for the Dancing of Country Dances, with the tune to each Dance. Pierwsze wydanie zawierało opis 105 tańców razem z akompaniamentem. Pod zmienionym tytułem The dancing-master praca ta doczekała się osiemnastu wydań. Po 1706r. wydana była przez londyńskiego wydawcę Johna Younga. Każde wydanie wzbogacane było nowymi choreografiami.

ierwsze wydanie w większości zawiera tańce dla trzech, czterech lub dowolnej liczby par stojących w szeregu, ale też i dla dwóch par tańczących naprzeciw siebie lub w kole.

angielskich kontredansach nacisk położony był nie na skomplikowaną pracę nóg, ale raczej na przestrzenny układ tańca. Tancerze poruszali się w dół i w górę kolumny, kreśląc na parkiecie wzory i figury. We wszystkich wydaniach tańce opisane są przy pomocy prostej notacji, każdy ma przypisaną melodię.

ańce te charakteryzują się łatwymi do rozpoznania i zapamiętania krokami i figurami; poruszamy się singlami (krok zakończony dostawieniem stóp) i dublami (trzy kroki zakończone dostawieniem stóp) i krokami określonymi jako set and turn- czyli krokiem do boku w jedną stronę, w drugą stronę i robimy obrót w dublu. Nieopisany ale wymieniany jest krok slip- jest to przesuwanie się do boku, rzeczywiście przypomina to nieco ślizganie (stawiamy jedną nogę do boku i po podłodze dosuwamy do niej drugą). Najbardziej charakterystyczne figury tłumacząc dosłownie określenia Playforda to poruszanie się dublami w przód i w tył, boki (ramiona)- czyli podejście do partnera na wysokość ramienia dublem i powrót na swoje miejsce, i rączki czyli obrót z partnerem dotykając się prawą lub lewą ręką ale bez trzymania. Wykonywane są również łańcuszki- dla trzech lub czterech osób - zazwyczaj tańczone są one zwykłym chodzonym krokiem (lub spezzato w zależności od chęci, umiejętności grupy i muzyki do tańca) tancerze mijają się na przemian lewymi i prawymi ramionami.

Oryginalne zapisy można znaleźć w internecie pod adresem:
- pierwsze wydanie z 1651 roku
- wydanie drugie z 1653 roku
oczywiście dostępne są również opracowania niektórych kontredansów, ze swej strony mogę polecić Del's Dance Book na stronie: www.pbm.com/.../english_country_dance.html

John Playford

ohn Playford urodził się w 1623 roku w Norwich. Był księgarzem i wydawcą muzycznym. Po śmierci ojca w 1639r. Playford praktykował u Johna Bensona, londyńskiego wydawcy w St. Dunstan's Churchyard. Po siedmiu latach wyzwolił się i został w 1647 roku członkiem Yeomanry of the Stationer's Company, co umożliwiło mu zostanie wydawcą. Playford zapewnił sobie dzierżawę sklepu w przedsionku Temple Church. Jego publikacje obejmowały traktaty polityczne, rozprawy o teorii muzyki, wskazówki do nauki gry na różnych instrumentach, zbiory pieśni i psalmów. Zbyt zapewniali mu studenci prawa, którzy zaopatrywali się u niego w książki.		1623-1686 John Playford

przekonań osobistych i rodzinnych Playford był rojalistą; wśród jego rozpraw politycznych można znaleźć "Dokładną relacje z procesu króla" jedną z wielu relacji z egzekucji króla. W listopadzie 1649r. wydano nakaz sądowy aresztowania Playforda i jego współpracowników. Nie było o nim słychać przez rok. 7 listopada 1650r. zarejestrowano w spisie książek The English Dancing Master. Najwidoczniej atmosfera Playforda uspokoiła się na tyle się uspokoiła, aby mógł powrócić. Choć teoretycznie istniał obowiązek rejestrowania książek, Playford zgłosił ich tylko kilka, dlatego nie wiemy, czy była to jego pierwsza książka z tej dziedziny.

Strona tytułowa "The English Dancing Master" 1698r.		he English Dancing-Master (1650r., ale wydany w 1651r.) oryginalnie zawierał 104 tańce wraz akompaniamentem melodii na skrzypce. Henry Playford (1657- 1706), syn Johna, po śmierci ojca kontynuował jego pracę i wydawał The English Dancing-Master . Ostatnie, osiemnaste wydanie (wydane przez Johna Younga w1728 r.) zawierało ich ponad 700!!!

ak wielu innych wydawców w tych czasach Playford był zarazem kompetentnym muzykiem i często włączał własne kompozycje pieśni i psalmów do swoich zbiorów. Jest także autorem Brief Introduction to the Skill of Music , podręcznika teorii i praktyki muzycznej, który między 1654 a 1730 rokiem był wielokrotnie wznawiany a w 1694 roku poprawiony przez kompozytora Henry'ego Purcella.

Strona tytułowa
"Brief Introduction to the Skill of Music"

Playford, księgarz i wydawca, w 1653r. objął stanowisko kancelisty w Temple Church i pozostał na tym stanowisku aż do śmierci. Dbał o naprawę i utrzymanie budynku, a także o porządek i właściwą obsługę. Był też wikarym chóru w katedrze św. Pawła. W 1648r. odszedł na emeryturę, a prowadzenie interesu powierzył swojemu synowi, Henry'emu i Richardowi Carr.

Zmarł w Londynie w 1686 roku.

am nadzieję, że moje krótkie opracowanie przybliży grupom odtwarzającym XVII wiek sztukę taneczną i zachęci do jej zgłębiania. Pozwoliłoby to na spotkania i zmierzenie sił nie tylko na polu szermierki ale również tanecznym. Oraz na szersze propagowanie kultury czasów, które staramy się odtwarzać.

Anna Żuk

Źródło: Anna Żuk

zainteresowania hobby taniec rycerstwo ciekawostki historia