Opinie psychologów na temat snów są podzielone — jedni twierdzą, że większość marzeń sennych jest postrzegana jako czarno-biała, według innych zaś sny są kolorowe. Odpowiedź jest dziwniejsza, niż można by przypuszczać — kiedyś sny były czarno-białe, obecnie są kolorowe, zupełnie jak telewizja i w sumie z powodu telewizji.
Z badań prowadzonych od roku 1915 do lat pięćdziesiątych wynikało, że sny ludzi są czarno-białe. Od lat sześćdziesiątych okazuje się natomiast, że ponad 83% snów to sny w kolorze. Uczeni podejrzewali, że na sposób, w jaki śnimy mają wpływ media, ale nie mogli wyciągnąć żadnych ostatecznych wniosków z powodu różnic w prowadzeniu badań. Na początku wieku badani w ciągu dnia odpowiadali na gotowy kwestionariusz, którego pytania obejmowały także to, czy sen był kolorowy, czy czarno-biały. W badaniach prowadzonych od lat sześćdziesiątych uczestników proszono o prowadzenia dzienniczków snu, które mieli wypełniać zaraz po przebudzeniu. Podejrzewano zatem, że moment, w którym uczestnik badania ma opisać swój sen, może mieć związek z pamięcią.
Sama teoria na ten temat wydaje się logiczna — do pewnego etapu rozwoju cywilizacji większość ilustracji, dzięki którym ludzie poznawali świat, była czarno-biała. Nie tylko działająca od lat czterdziestych telewizja
, ale także fotografie i ryciny w książkach były monochromatyczne. Elementy świata więc, które ludzie poznawali pośrednio, a nie jako własne doświadczenie, nie były kolorowe, co mogło wpływać na wyobraźnię.
W przeprowadzonych ostatnio badaniach Ewa Murzyn z Uniwersytetu Dudee w Wielkiej Brytanii postanowiła rozstrzygnąć ten dylemat i zastosowała obie metody. Jej badani wypełniali zarówno kwestionariusze, jak i prowadzili dzienniczki. Okazało się, że pomiędzy tymi metodami nie ma żadnych znaczących różnic. Ponadto Murzyn podzieliła badanych na dwie grupy — jedna składała się z osób poniżej 25 roku życia, a druga z ludzi ponad 55‑letnich. Dzięki kwestionariuszom wiedziała także, którzy z uczestników badania mieli w dzieciństwie dostęp do kolorowej telewizji i filmu.
Okazało się, że wśród badanych poniżej 25 roku życia jedynie 4.4% wszystkich snów było pozbawionych koloru. Wśród pięćdziesięciopięciolatków, którzy w dzieciństwie mogli cieszyć się kolorową telewizją i filmem, sny czarno-białe także zdarzały się stosunkowo rzadko i występowały w 7.3% przypadków. Natomiast wśród ich rówieśników, którzy mieli dostęp jedynie do czarno-białej telewizji i filmu, sny w odcieniach szarości występowały w co najmniej 25% przypadków.
Według Ewy Murzyn w dzieciństwie, kiedy proces śnienia zaczyna się formować, to, na jakie media jesteśmy wystawieni, może mieć znaczący wpływ. Nawet parę godzin kontaktu z telewizją wywołuje w dziecku silny efekt emocjonalny oraz koncentruje jego uwagę, pozostawiając głęboki ślad w mózgu.
Uczona zwraca jednak uwagę, że nadal nie wiemy na pewno, czy sny rzeczywiście przeżywamy jako kolorowe, czy z powodu wpływu mediów na pamięć tak je pamiętamy. Podobnie jak nie dowiemy się, jak śnili nasi przodkowie w czasach, gdy w ogóle nie było wpływu mediów i gdy widzieli oni tylko to, co zobaczyli na własne oczy.
(Consciousness and Cognition, New Scientist)
Murzyn, E. (2008). Do we only dream in colour? A comparison of reported dream colour in younger and older adults with different experiences of black and white media. Consciousness and Cognition
Autor: Jarosław Grzędowicz