Układ nerwowy ma swoją rolę w organizmie, która jest niezwykle ważna - pomaga odbierać bodźce, kieruje naszymi reakcjami i procesami zachodzącymi w naszym organizmie.
Układ nerwowy ma swoją rolę w organizmie, która jest niezwykle ważna - pomaga odbierać bodźce, kieruje naszymi reakcjami i procesami zachodzącymi w naszym organizmie. Jak każdy układ, jest on narażony na działanie czynników szkodliwych i jak każdy, ulega uszkodzeniu. Prowadzi to do groźnych następstw, których konsekwencją może być utrata zdrowia, a co gorsza, nawet życia. Dlatego należy chronić układ nerwowy i zapobiegać jego uszkodzeniom.
Ekstaza głębinowa
Zjawisko podrażnienia ośrodkowego układu nerwowego nurka znajdującego się przez dłuższy czas pod wodą. Przyczyną jest nadmiar azotu, zjawisku temu zapobiega się podając hel.
Śpiączka
Śpiączka (koma) to długotrwały stan nieprzytomności. Stopnie głębokości śpiączki ustala się zależnie od zachowania lub zniesienia poszczególnych odruchów. Może ona być spowodowana chorobami i uszkodzeniami mózgu, ciężkimi chorobami zakaźnymi i zatruciami.
Termin śpiączki jest najczęściej używany na określenie stanów nieprzytomności związanych z zaburzeniami przemiany materii w ustroju, np.:
1) śpiączka cukrzycowa, czyli hiperglikemiczna (skutek kwasicy i ketonemii – wysokiego poziomu ciał ketonowych we krwi, jest to zatrucie zagrażające życiu), lub śpiączka hipoglikemiczna (następstwo znacznego spadku stężenia glukozy we krwi, np. po przedawkowaniu insuliny),
2) śpiączka wątrobowa (objaw samozatrucia organizmu, głównie amoniakiem, spowodowanego niewydolnością wątroby),
3) śpiączka mocznicowa (samozatrucie produktami azotowej przemiany materii),
4) śpiączka afrykańska (tzw. trypanosomatoza afrykańska, pasożytnicza choroba tropikalna wywołana przez świdrowce przenoszone przez różne gatunki muchy tse-tse).
Zależnie od przyczyny, śpiączce towarzyszą charakterystyczne objawy. Śpiączka jest stanem poważnego zagrożenia życia, wymaga intensywnego leczenia, a nawet postępowania reanimacyjnego.
Nieprzytomność
Utrata przytomności, stan zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego, przede wszystkim wyłączenia kory mózgowej. Jest to stan zagrożenia życia, mimo że oddychanie oraz krążenie mogą być utrzymane i bez względu na wywołującą ten stan przyczynę. Oprócz czynnika przyczynowego zagrożenie stanowi niedrożność oddechowa (najczęściej opadanie żuchwy i zapadanie się języka oraz zachłyśnięcie się) prowadząca – jeśli nie jest usunięta – do niewydolności oddechowej, następnie niewydolności krążenia, a w konsekwencji do bezdechu i śmierci.
Przyczyny: zatrucie lekami i środkami chemicznymi, wstrząs i stłuczenie mózgu, obrzęk mózgu, krwiak śródczaszkowy, zawał mózgu, guz mózgu, stany nadciśnienia śródczaszkowego, śpiączki: wątrobowa, cukrzycowa, hipoglikemiczna, uremiczna, ogólne niedotlenienie ustroju, ostre wykrwawienie, hiperkapnia znacznego stopnia, utonięcie, porażenie prądem elektrycznym i piorunem, elektrowstrząsy, znieczulenie ogólne i wiele innych.
Postępowanie: sprawdzenie obecności innych objawów życiowych ustroju (oddychania, krążenia), sprawdzenie i utrzymywanie drożności oddechowej (co najmniej ułożenie boczne, ustalone), ciągła obserwacja stanu nieprzytomności, oddychania, krążenia, wezwanie pomocy, przygotowanie do transportu i leczenie definitywne, przyczynowe.
Drżączka poraźna
Drżączka poraźna, inaczej choroba Parkinsona to przewlekła choroba ośrodkowego układu nerwowego, rozpoczynająca się najczęściej między 50 a 60 rokiem życia. Badanie sekcyjne wykrywa zmiany zwyrodnieniowe w zwojach podstawy mózgu. U podstawy patologii leży niedobór wydzielania dopaminy przez istotę czarną.
Objawy: powoli postępujące spowolnienie ruchowe, zubożenie ruchów automatycznych, wzmożenie napięcia mięśni, drżenie spoczynkowe rąk i palców, maskowata twarz, rzadkie mruganie powiekami, chód powolny drobnymi kroczkami z minimalnym unoszeniem nóg, zmian psychicznych na ogół nie ma.
Choroba Alzheimera
Wolno rozwijająca się choroba, polegająca na rozlanym zwyrodnieniu i zaniku kory mózgu. W mózgu chorych pojawiają się złogi beta-amyloidu, tzw. płytki starcze. W komórkach nerwowych gromadzą się włókienka nerwowe zbudowane z silnie fosforylowanych cząsteczek białka Tau (białko to uczestniczy w zdrowych komórkach w utrzymywaniu szkieletu komórki). Choroba Alzheimera wiąże się z ubytkiem neuronów i obniżeniem przekaźnictwa cholinergicznego, w którym neuroprzekaźnikiem jest acetyloholina.
Objawy: narastanie otępienia, bezradności i zaburzeń pamięci, ponadto mogą wystąpić objawy neurologiczne, takie jak afazja, parkinsonizm, uogólnienie drgawki. Zmiany mają charakter nieodwracalny, prowadzą do całkowitego otępienia, zaburzeń pamięci i orientacji.
U 40% chorych zostało stwierdzone genetyczne podłoże choroby, związane z mutacjami genów odpowiedzialnych za powstawanie prekursora beta-amyloidu.
Encefalopatia
Jedna z form zespołu psychoorganicznego. Jej przyczynami mogą być uszkodzenia okołoporodowe, choroby infekcyjne, stany zapalne mózgu i opon mózgowych, alkoholizm, miażdżyca naczyń mózgowych, urazy.
Encefalopatia charakteryzuje się współistnieniem zaburzeń psychicznych i neurologicznych. Przeważnie stwierdza się objawy ogniskowego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, patologiczny zapis EEG, objawy organicznego uszkodzenia mózgu w testach psychologicznych, czasami zanik mózgu.
W encefalopatii występują zarówno zaburzenia intelektu (otępienia) różnego stopnia, jak i zaburzenia charakterologiczne. Często pojawia się skłonność do nadużywania alkoholu i działań aspołecznych. Szczególnie łatwo u encefalopatów dochodzi do dezadaptacji społecznej w niekorzystnych warunkach materialnych, społecznych i środowiskowych.
Encefalopatie gąbczaste
Grupa chorób ośrodkowego układu nerwowego, w których czynnikiem etiologicznym są białka – priony.
Choroby te charakteryzują się długim okresem inkubacji (u człowieka powyżej 10 lat) prowadzą do zwyrodnienia istoty szarej mózgu, zaniku neuronów i rozrostu tkanki glejowej, co daje obraz zmian gąbczastych. Encefalopatie gąbczaste występują u zwierząt i u człowieka. Mogą być przenoszone międzygatunkowo.
Rozpoznano m.in. następujące encefalopatie gąbczaste:
- u ludzi: chorobę Creutzfeldta-Jacoba, chorobę kuru (występującą na Nowej Gwinei, a przenoszoną na skutek rytualnych obrzędów zjadania mózgu zmarłych krewnych),
- u bydła – chorobę szalonych krów (BSE),
- u owiec – scrapie.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
Jest to ciężkie powikłanie w przebiegu uogólnionego zakażenia wirusem opryszczki pospolitej. Ta zakaźna choroba dotyczy głównie wieku dziecięcego. Coraz częściej jednak obserwuje się także ogniska epidemiczne wśród dorosłych, zwłaszcza żyjących w zamkniętych populacjach (wojskowi, więźniowie, studenci w domach studenckich itp.)
Chorobę wywołuje ziarenkowiec opon mózgowo-rdzeniowych – Neisseria meningitidis. Śmiertelność przed wprowadzeniem nowoczesnej chemioterapii była bardzo wysoka. Przebycie choroby pozostawia często ciężkie upośledzenie umysłowe. Diagnostyka polega na mikroskopowym wykryciu bakterii w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Zapalenie mózgu
Zapalenie mózgu to schorzenie o ostrym przebiegu z gorączką, objawami oponowymi i mózgowymi. Przyczyny różnorodne: wirusowe (Wirus Zachodniego Nilu), bakteryjne, pasożytnicze, grzybicze. Występuje także jako powikłanie niektórych chorób zakaźnych, tj.: odra, ospa wietrzna, różyczka i rzadko po szczepieniach ochronnych.
Najczęstsze objawy: zaburzenia świadomości, drgawki, objawy ogniskowego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (porażenia nerwów czaszkowych).
Wgłobienie mózgu
Wgłobienie mózgu to występujące w guzach śródczaszkowych przemieszczenie tkanki mózgowej do podpajęczynówkowych zbiorników płynu mózgowo – rdzeniowego. Najczęściej ulega wgłobieniu część płata skroniowego pod wcięcie namiotu móżdżku, co powoduje uciśnięcie śródmózgowia.
Objawy: ból głowy, wymioty, narastająca śpiączka, zwolnienie tętna, poszerzenie źrenicy.
Najgorsze jest wgłobienie migdałków móżdżku do otworu potylicznego, ponieważ wywołuje ono ucisk rdzenia przedłużonego i porażenie oddychania (depresja oddechowa).
Neuropatia
Schorzenie nerwów obwodowych bez ich stanu zapalnego, których nadczynność powoduje występowanie zaburzeń naczyniowo-ruchowych, nerwowość, także skłonność do zapadania na schorzenia układu nerwowego.
Choroby demienilizacyjne
Grupa chorób układu nerwowego o różnej etiologii, w których badaniem histopatologicznym wykrywa się w mózgu i rdzeniu, jako zmianę podstawową, rozpad osłonek rdzennych (mielinowych) włókien nerwowych.
Do chorób demienilizacyjnych zalicza się m.in. stwardnienie rozsiane, stwardnienie rozlane (choroba Schildera), ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia.
Stwardnienie rozlane
Grupa chorób demienilizacyjnych, których wspólną cechą jest pierwotny rozlany rozpad mieliny w ośrodkowym układzie nerwowym.
Są to choroby o postępującym przebiegu, dziedziczne lub o nie ustalonej etiologii (pochodzeniu), rozpoczynające się zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie. Zalicza się do nich: chorobę Schildera i zwyrodnienia istoty białej mózgu (leukodystrofie).
Najczęstsze objawy: upośledzenie wzroku, postępujące otępienie, porażenie spastyczne kończyn.
Środki uzależniające wpływające na układ nerwowy.
Narkotyki
Są to środki odurzające, naturalne lub syntetyczne substancje zmniejszające wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego, hamujące jego reaktywność (depresja oddechowa, depresja ośrodkowa). Zależnie od wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię, odurzenie lub sen narkotyczny.
Narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe, uspokajające, nasenne oraz do narkoz (anestezji, narkotyki chirurgiczne). Ich używanie wiąże się jednakże z niebezpieczeństwem wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich zażywania (nałóg), czyli narkomanii, powodujących zmiany osobowości i wyniszczenie organizmu.
Toksykomania
Skłonność do nadużywania substancji chemicznych wywierających określony wpływ na psychikę człowieka. Jeżeli nadużywanym specyfikiem jest lek, mówimy o lekomanii. Toksykomania dotyczy przeważnie leków psychotropowych, uspokajających, nasennych.