Od stycznia 2004 roku zaczyna obowiązywać nowa ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zastąpi ona obowiązującą od 2002 ustawę o terminach zapłaty w obrocie gospodarczym, która określała uprawnienia tylko małych przedsiębiorców.
Nowa ustawa określa szczegółowo uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w transakcjach handlowych, które to w rozumieniu tej ustawy, są umową, której przedmiotem jest odpłatne dostarczenie towaru, lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową.
Ustawa stosowana jest do transakcji handlowych, których stronami są wyłącznie;
-osoby fizyczne, prawne oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą
-wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej
-podmioty prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów
-jednostki sektora finansów publicznych
-spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje
-komunalne jednostki organizacyjne
-państwowe jednostki organizacyjne
-podmioty zajmujące się poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobywaniem gazu ziemnego, ropy naftowej, węgla brunatnego i kamiennego oraz innych paliw płynnych
-podmioty zarządzające lotniskami, portami morskimi i śródlądowymi -podmioty zajmujące się świadczeniem publicznych usług związanych z produkcją, transportem i dystrybucją wody pitnej, energii elektrycznej, cieplnej, gazu
-podmioty świadczące usługi w transporcie kolejowym, tramwajowym, autobusowym, itp.
-osoby wykonujące wolny zawód
-oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych
-podmioty zagraniczne prowadzące na terytorium Polski działalność gospodarczą w zakresie drobnej wytwórczości.
W myśl nowej ustawy, zresztą podobnie jak w przypadku ustawy o terminach zapłaty w obrocie gospodarczym, jeśli strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swego świadczenia niepieniężnego /np. dostarczeniu towaru, wykonaniu usługi/ i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku do dnia zapłaty ( w przypadku gdy strony przewidziały w umowie termin krótszy niż 30 dni, moim zdaniem, również można korzystać z "dobrodziejstwa" tej ustawy). Odsetki mogą być jednak naliczane do dnia wymagalności świadczenia. Za dzień wymagalności świadczenia uważa się dzień określony w doręczonej dłużnikowi:
-fakturze
-rachunku
-pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty
Jeśli np. została podpisana umowa, której termin płatności wynosi 60 dni to, po dostarczeniu towaru, wierzyciel może żądać od kontrahenta odsetek za okres od 31 dnia do 60 dnia, kiedy to jego kontrahent powinien dokonać zapłaty za dostarczony towar. Jeśli kontrahent uiści opłatę za towar np. w 50 dniu to wówczas odsetki mogą być naliczane tylko do tego dnia.
Jeżeli termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego uważa się w tym przypadku dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku. Gdy dłużnik nie dokona zapłaty w ustalonym przez strony terminie, wierzycielowi przysługują, bez wezwania, odsetki w wysokości odsetek za zwłokę określone w ordynacji podatkowej /odsetki podatkowe/ lub umowne gdy strony umówiły się na nie.
Powyższe uprawnienia nie mogą być w żaden sposób ograniczone ani też wyłączone poprzez strony podpisujące umowy o współpracy.
Ustawa o terminach zapłaty nie ma zastosowania do:
-długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów prawa upadłościowego i prawa układowego
-umów, na podstawie których wykonywane są czynności bankowe
-umów, których przedmiotem jest świadczenie polegające na odpłatnym dostarczaniu towarów lub świadczeniu usług, finansowane w całości lub w części ze środków międzynarodowych instytucji finansowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem lub z którymi ma zawarte umowy o współpracy, pochodzących z bezzwrotnej pomocy Unii Europejskiej, pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności Unii Europejskiej
-po wejściu Polski do UE powyższe regulacje dotyczą także dotyczyć wszelkich umów, których stronami są placówki służby zdrowia oraz sanatoria.
Ustawy nie stosuje się do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli dostarczenie towaru lub świadczenie usługi nastąpiły przed dniem 1.01.2004.
Opóźnienia w płatnościach w krajach Unii Europejskiej
Chcąc współpracować z kontrahentami poza granicami Polski, przedsiębiorcy czasami muszą na ich życzenie stosować odroczone terminy płatności. W Państwach Członkowskich Unii Europejskiej obowiązuje dyrektywa dotycząca przeciwdziałaniu opóźnieniom w płatnościach dotyczących transakcji handlowych. Dyrektywa ta mówi, że w przypadku opóźnienia w płatnościach, dostawcy towaru lub usługi należą się automatycznie odsetki bez konieczności się upominania o nie. W myśl tej dyrektywy transakcja handlowa to taka transakcja, która jest zawierana pomiędzy przedsiębiorcami, pomiędzy przedsiębiorcami a władzami publicznymi w wyniku, której za dostarczony towar lub zrealizowaną usługę, należne jest wynagrodzenie. W przypadku, gdy nastąpiło przez kontrahenta opóźnienie w płatnościach, dostawcy przysługują odsetki już od następnego dnia po upływie okresu płatności w przypadku kiedy ten termin został określony w umowie. Natomiast, gdy termin płatności nie został określony w umowie dostawcy należą się automatycznie odsetki bez konieczności upominania w terminie:
-30 dni od daty otrzymania przez dłużnika faktury lub równorzędnego wezwania do dokonania zapłaty
-jeżeli data otrzymania faktury lub równorzędnego wezwania do zapłaty nie jest określona, w terminie 30 dni od dnia otrzymania towarów lub usług
- jeżeli dłużnik otrzyma fakturę lub równorzędne wezwanie do zapłaty wcześniej niż towary lub usługi - w terminie 30 dni od otrzymania towarów lub usług
Wysokość odsetek za opóźninie w płatnościach określana jest na podstawie odsetek stosowanych przez Europejski Bank Centralny- tzw.stopy referencyjnej powiększonej o co najmniej siedem punktów procentowych. W przypadku gdy płatność dotyczy kraju gdzie płatnośc dokonywana jest w innej walucie niż Euro, to stopą referencyjną bedzie odpowiadająca jej stopa wyznaczona przez bank centralny tego państwa. Poza odsetkami wierzyciel może domagać się również odszkodowania z tytułu kosztów które poniósł przez opóźnienie w płatnościach spowodowane przez dłużnika /chyba że ten ostatni nie odpowiada za opóźnienie/.
Dyrektywa nie reguluje transakcji zawieranych z konsumentami, odsetek związanych z innymi płatnościami, np. płatnościami dokonywanymi na mocy przepisów prawa czekowego i wekslowego, płatnościami dokonywanymi w charakterze odszkodowania za szkody, w tym płatnościami ze strony towarzystw ubezpieczeniowych.
Zainteresowanych tym tematem odsyłam do dyrektywy 2000/35/EC Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 29.06.2000 r.dotyczącej przeciwdziałania opóźnieniom w płatnościach w transakcjach handlowych Z dyrektywą można zapoznać się na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości