Kobieta i rodzina w etyce islamu

Krótki rys tego, jaki stosunek do kobiety i rodzin ma islam.

Wstęp

              Słowo „islam” znaczy „poddanie się woli Boga”. Islam nie jest tylko zbiorem prawd wiary, lecz także sposobem życia. „Ten, kto przyjmuje islam, nie oddziela dnia powszedniego od modlitwy, ponieważ całe jego życie jest modlitwą.”¹ Islam reguluje wszystkie dziedziny życia – od jedzenia, poprzez ubiór i wychowanie, po gospodarkę.² Wszystkie te wskazania zawarte są w Koranie – świętej księdze Islamu.

              Dla muzułman Koran jest czystym i niezafałszowanym słowem samego Boga, przekazanym im za pośrednictwem proroka Mahometa.³ Koran mówi ludziom, czego Bóg od nich oczekuje. Jest on więc najpierw objawieniem pełnej Jego woli, co do tego, co powinni czynić ludzie, a czego unikać, by zadowolić Boga, gdy będzie ich sądził w Dniu Sądu. Koran zawiera pewne specyficzne nakazy, dotyczące na przykład właśnie małżeństwa i podziału własności muzułmanina po jego śmierci; ale jest ich niewiele. W większości wypadków wola Boga zawarta w świętej Księdze maja charakter ogólnych zasad. Nakazy i zakazy normują nie tylko stosunek człowieka do Boga, ale także postępowanie ludzi wobec siebie. Jest to jednak rozróżnienie trochę sztuczne, ponieważ akty wiary mają swój aspekt społeczny, a sprawiedliwe i dobre działania również do pewnego stopnia kierują się ku Bogu.⁴

              I islamie równie ważna, jak sam Koran, jest praktyk życiowa, czyli sunna Proroka, spisana w hadisach. Sunna Mahometa jest uznawana za oczywisty przejaw woli Boga, co z kolei znajduje potwierdzenie w wersetach koranicznych. Uczynki i słowa Proroka określały implikacje ogólnych zasad koranicznych, a także pozwalały postępować w sprawach, na których temat Koran milczał.⁵ Sunna nie mogła unieważnić postanowień Koranu, ale też Koran nie mógł znosić przepisów sunny. Te dwa źródła nie mogły się sobie przeciwstawiać, a jawne sprzeczności można było ze sobą pogodzić.⁶ 

Etyka w Islamie 

              Określenie czym jest etyka w islamie jest zadaniem z jednej strony trudnym, a z drugiej łatwym. Łatwym wydaje się być, ponieważ wszystkie zasady postępowania człowieka są związane i jasno wynikają z prawa religijnego (szarłatu) i są argumentowane i motywowane przesłaniem Koranu. Jest to jednak zadanie trudne, gdyż islam zajmuje się dosłownie wszystkimi aspektami życia człowieka, gdzie brak jest wyraźnego oddzielenia kanonu moralnego od dogmatów obrzędów czy prawa.⁷  „W islamie etyka jest utożsamiana z bezwzględnym dobrem, w orbicie, którego żaglują wszystkie elementy słusznych spraw uznanych przez normalnego człowieka. Islam nie ogranicza się do definicji etyki i dobra, uznanych przez inne religie i systemy moralnie uważając, iż wszystkie nakazy i zakazy Allaha stanowią elementy muzułmańskiego kodeksu etycznego. Dlatego jedynym źródłem etyki w islamie jest Allah; moralne jest to, co On uznał a naganne to, co zakazał.”⁸ Etyka w Islamie:

• tak, jak cały Islam jest całościowa. Odnosi się do wszystkich aspektów życia człowieka; życie indywidualne, małżeńskie, rodzinne, a także społeczne, gospodarcze czy ekonomiczne.  Określa obowiązki człowieka względem Boga, a także wobec całego otoczenia;
• posiada stałe, a więc i niezmienne wartości. Wynika to z faktu, iż cała zapisana jest w Koranie i Sunnie. Są to te same wartości, które zawarte są w szariacie, gdyż prawo szarłatu też ma te same źródła;
• zajmuje w Islamie miejsce na równi z wiarą i doktryną.⁹

Kobieta w Islamie

                            Z naszego, europejskiego punktu widzenia, Koran zawiera pozytywne i humanitarne, ale także negatywne i kontrowersyjne opinie i zalecenia dotyczące kobiet. Mogą być one różnie interpretowane przez różne ośrodki studiów koranicznych; szczególnie tak kontrowersyjne zalecenia jak bicie żon, czy obowiązek zakrywania twarzy.¹⁰ Twierdzi się niekiedy, że Koran wywarł w pogańskim społeczeństwie arabskim i w niektórych krajach nadal wywiera pozytywny wpływ na pozycję kobiety w społeczeństwie.¹¹ Zwolennicy tej tezy argumentują, że pozycja ta przed powstaniem islamu była w społeczeństwach arabskich znacznie gorsza (np. istniała nieograniczona poligamia).Koran podkreśla, że kobieta jest istotą ludzką, stworzoną przez Allaha: Śmiertelni! bójcie się Pana, który was wszystkich z jednego wyprowadził człowieka, dla którego utworzył niewiastę i okrył ich potomstwem ziemię. (4:1); zakazane jest również zabijanie córek w razie braku pieniędzy na posag lub możliwości utrzymania ich (w czasach Mahometa zabójstwa dziewczynek na Półwyspie Arabskim były bardzo częste).

                            Koran podkreśla, że kobieta jest istotą ludzką, stworzoną przez Allaha: Śmiertelni! bójcie się Pana, który was wszystkich z jednego wyprowadził człowieka, dla którego utworzył niewiastę i okrył ich potomstwem ziemię. (4:1).¹² Islam również podkreśla równy status kobiety i mężczyzny¹³ oraz ich wzajemne wobec siebie obowiązki. „Jest istotne, aby właśnie ze względu na Allaha każdy muzułmanin i każda muzułmanka byli świadomi zarówno swoich obowiązków, jak i przysługujących im praw; jest przecież nie do pomyślenia, aby zaniedbywać prawa dane nam przez samego Stwórcę.  Kobieta i mężczyzna w islamie - co jest bardzo istotne - mają się nawzajem uzupełniać, nie zaś konkurować, współzawodniczyć ze sobą. Allah wyraźnie określił pozycję kobiety w stosunku do pozycji mężczyzny, kiedy w surze Al-Nur (Światło) mówi: „Wierni i wierne, muzułmanie i muzułmanki [...]". Ten werset daje nam do zrozumienia, że - bez cienia wątpliwości - kobieta u Allaha jest na tej samej pozycji, co mężczyzna. W innym wersecie odnajdujemy jeszcze wyraźniejsze ustalenie przez Allaha  praw oraz obowiązków kobiety: „i one (kobiety) mają takie same prawa jak i obowiązki po dobroci". Występujące to sformułowanie „po dobroci" oznacza, że mężczyźni mają respektować prawa dane kobietom po dobroci, z własnej woli, chcąc przez to przypodobać się Stwórcy.”¹⁴

              Tak bardzo poruszana dzisiaj kwestia równości kobiety i mężczyzny w Islamie wydaje się zatem jasnookreślona i z nie pozostawiająca miejsca na kontrowersje i jakiekolwiek zarzuty ze strony ludzi Zachodu. „Kwestia równości i nierówności płci często była poruszana. Jest ona jednak efektem pewnego kulturowego i prawnego kontekstu, i nie jest istotna dla Islamu, który zapewnił kobiecie i mężczyźnie równość i utwierdził prawnie. Istnieje podział w obowiązkach i rolach, dlatego tez dokonano określonych ustaleń, by dostosować się do potrzeb instytucji, nie na podstawie wyższości lub niższości płci, ale na podstawie faktów i potrzeb społeczeństwa. Każda z ról jest istotna i każda osoba jest oceniana z tego jak się z niej wywiązuje. Role męża i żony nie są współzawodniczące względem siebie ale uzupełniające się nawzajem.”¹⁵ Zdaniem samych muzułman, Islam patrzy na kobietę z należytym szacunkiem, doceniając jej szlachetne przymioty i traktując jako istotę równą mężczyźnie. Różnica między nimi polega jedynie na odmiennych prawach i obowiązkach, które są oddzielane rozdzielane w sposób odpowiadający ich naturze.¹⁶

              Czytając jednak Koran, można odnieść jednak wrażeni, iż ten równy status kobiet i mężczyzn, jest, przynajmniej z naszego, europejskiego punktu widzenia, dość specyficzny. Chodzi tu o kilka zasad, które określają relacje kobiet i mężczyzn w Koranie:

• Kobieta nie jest zdolna do samodzielnego życia bez pomocy mężczyzny: Mężczyźni mają pierwszeństwo nad kobietami, ponieważ Bóg dał im wyższość nad niemi i wyposaża je przez mężczyzn. (4:38)
• Kobieta musi być posłuszna mężczyźnie i może być zmuszona do tego biciem jeśli inne środki okażą się niewystarczające: Żony powinny być posłuszne, zachowywać tajemnice mężów swoich, gdyż pod ich straż niebo je oddało; mężowie doznający ich nieposłuszeństwa, mogą je karać, zostawić w osobnych lożach, a nawet bić je; uległość niewiast powinna dla nich być ochroną od złego z niemi obchodzenia się. (4:34)
• Dozwolona jest poligamia (ograniczona do 4 żon) i współżycie z nieograniczoną liczbą niewolnic: Nie miej więcej, nad dwie, trzy, lub cztery żony, wybieraj takie jakie się tobie podobały. Jeżeli ich uczciwie utrzymywać nie możesz, poprzestań na jednej tylko lub ogranicz się niewolnicami twojemi. (4:3). W praktyce poligamia ograniczona jest możliwościami finansowymi mężczyzny, tylko 2 do 3 % najbogatszych może sobie pozwolić na więcej niż jedną żonę.
• Kobiety muszą zakrywać ciała, a według niektórych interpretacji także twarze: Powiedz wierzącym kobietom, żeby spuszczały skromnie swoje spojrzenia i strzegły swojej czystości; i żeby pokazywały jedynie te ozdoby, które są widoczne na zewnątrz; i żeby narzucały zasłony na piersi, i pokazywały swoje ozdoby jedynie swoim mężom lub ojcom, albo ojcom swoich mężów, albo swoim synom lub synom swoich mężów, albo swoim braciom, albo synom braci, lub synom swoich sióstr; lub ich żonom, lub tym, którymi zawładnęły ich prawice; albo swoim służącym spośród mężczyzn, którzy nie są owładnięci pożądaniem cielesnym; albo też chłopcom, którzy nie poznali nagości kobiet.(24:31)
• Muzułmanka nie może poślubić „niewiernego”, podczas gdy muzułmanin może pojąć za żonę żydówkę, chrześcijankę lub kobietę innej wiary
• Mężczyzna może (poza okresem menstruacji i okołoporodowym) zawsze wymagać od żony współżycia seksualnego: Wasze żony, są to wasze pola, uprawiajcie je, ilekroć wam podobać się będzie. (2:223)
• Kobieta dziedziczy znacznie mniej majątku, niż mężczyzna: Bóg ci zaleca; abyś podzielając majątek swój między swe dzieci, synom dwa razy tyle dawał, co dajesz córkom. (4:12)
• Kobieta ma przed sądami mniej praw, niż mężczyzna: Niech wezmą dwóch ludzi za świadków, albo w niedostatku jednego lub dwie niewiasty, wybrane według waszej woli; jeżeli by jedna z nich pomyliła się przez zapomnienie, druga jej przypomni prawdę. (2:282)
• Żona po śmierci męża dziedziczy tylko niewielką część jego majątku.¹⁷

              Prawo szariatu dodatkowo jeszcze reguluje i uściśla sytuacje kobiet:

• większość społeczeństw muzułmańskich sprzeciwia się obejmowaniu przez kobiety wszelkich ważniejszych stanowisk w polityce, nauce i biznesie.
• za popełnienie cudzołóstwa muzułmanka (jak również muzułmanin - jednak wobec mężczyzn nie jest zwyczajowo stosowane)może być skazana na śmierć, jednak dopiero jeśli jej winę potwierdzą 4 świadkowie lub pozamałżeńska ciąża.
• Jeśli muzułmanin ożeni się z „niewierną”, może ograniczać jej praktyki religijne (np. zakazywać posiadania książek i symboli religijnych, zakazywać chodzenia do kościoła) aby „nie szerzyła w domu zgorszenia”.
• Prawo do opieki nad dziećmi przysługuje w razie rozwodu wyłącznie mężowi.
• Żona może uzyskać rozwód na swoją prośbę (hula), jeżeli przekona sąd o konieczności rozwodu (np. z powodu ciągłego znęcania się męża nad nią).¹⁸

              Należy jasno powiedzieć, iż Zarówno Koran jak i Sunna zawierają elementy, które ustawiają kobiety często powyżej pozycji, które miały przez setki lat (do początku XX wieku) kobiety chrześcijańskie i żydowskie: kobiety mają prawo do własnego majątku i kobieta ma prawo nim samodzielnie zarządzać, mężczyzna ma obowiązek zaspokajać potrzeby żony w stopniu takim samym jak jego własne, nie ma żadnych zakazów pełnienia przez kobiety funkcji publicznych, czy zdobywania wykształcenia przez kobiety (w historii było wiele wykształconych muzułmanek i nawet kilka kobiet rządzących, włącznie z Benazir Bhutto, premier Pakistanu). 

              W krajach muzułmańskich silna jest jednak tradycja, oparta na hadisach, która zabrania kobietom działalności publicznej i pracy zawodowej, ograniczając aktywność kobiet tylko do roli żon, matek i gospodyń domowych. W ortodoksyjnych społecznościach islamskich kobiety żyją zamknięte w domach, a wychodzić na zewnątrz mogą bardzo rzadko i to przeważnie do meczetu, nawet zakupy robią mężczyźni. W wielu krajach islamu kobieta nie może sama wejść np. do restauracji i innych lokali publicznych. W Arabii Saudyjskiej kobietom nie wolno kierować samochodem. Znacznie lepsza sytuacja pod tym względem panuje w miastach Turcji, północnej Afryki i Bliskiego Wschodu.

W opinii wielu muzułmanów sytuacja kobiet w niektórych krajach islamskich zaczęła gwałtownie pogarszać się w XX wieku (to zjawisko nasiliło się od lat 1980. np. w Iranie, Afganistanie i Libanie, a także wśród muzułmańskich imigrantów w krajach Europy Zachodniej). Trudno ocenić co spowodowało takie ograniczenie ich praw, ale niewykluczone, że była to reakcja na coraz intensywniejsze kontakty z kulturą i krajami Zachodu, gdzie kobiety zyskiwały coraz większą swobodę i równocześnie zachowywały się w sposób, zdaniem muzułmanów, uwłaczający kobiecej godności. Mogło to być także spowodowane obawą, że europejski model rodziny doprowadzi do zniszczenia religii i kultury islamskiej. W innych krajach islamskich (np. w Turcji, Tunezji czy Libanie) kobiety zdobywają współcześnie prawa zbliżone do męskich, a hidżab nie jest wymuszany prawem.¹⁹

              Reasumując trzeba stwierdzić, iż kobieta w Islamie, w świetle Koranu, zajmuje wysoką pozycję choć, współczesna sytuacja kobiet muzułmańskich jest odmienna w różnych częściach świata islamu –nie da się jej jednoznacznie zdefiniować jako dobrą bądź złą. Mimo to pozycja kobiet muzułmańskich budzi w świecie wiele kontrowersji, często opartych na kulturowych uprzedzeniach, niekiedy wynikających z niewiedzy.²⁰

Rodzina w etyce muzułmańskiej

              Małżeństwo i ustanowienie partnerskiego życia jest naturalnym pragnieniem ludzi odpowiadającym ich instynktom. W Islamie uważa się je za jedno z największych Boskich błogosławieństw. „Gdzie znaleźlibyśmy lepsze schronienie niż w oddanej rodzinie? To właśnie pragnienie stworzenia rodziny trzyma młodych z dala od wewnętrznych niepokojów oraz spełniania irracjonalnych marzeń. Związek małżeński umożliwia im znalezienie wiernego partnera dzielącego z nimi ciężkie chwile. Święte przymierze małżeńskie jest Boskim sznurem łączącym serca, uspokajającym je gdy są wzburzone i skupiającym dążenia w jeden idealny cel. Dom jest centrum miłości, dobroci i przyjaźni, a zarazem najlepszym miejscem relaksu i wygodnego życia.”²¹

              Rodzina i małżeństwo mają w islamie szczególne znaczenie.²²Rodzina stanowi podstawową jednostkę wspólnoty muzułmańskiej zorganizowanej na wzór „małego społeczeństwa.” Około 1/3 prawnych przepisów Świętego Koranu dotyczy rodziny właśnie i jej prawidłowego działania. Prawa i obowiązki, które niesie ze sobą życie rodzinne, mają na celu stworzenie takich postaw i zachowań, które islam pragnie pielęgnować w każdym społeczeństwie. Podkreśla nową równowagę w odniesieniu do ról i relacji istniejących między mężczyzną i kobietą, młodym a starszym, bliskim i dalekim krewnym, między dyscypliną a samowolą, między społeczną kontrolą a indywidualną ostrożnością.²³

              Podstawowe zasady etyki rodzinnej w Islamie wynikają  z dogmatyki i wiary, czego dowodem jest choćby fakt występowania w tych samych wersetach Koranu zasad dotyczących rodziny wraz z religijnymi dogmatami.  W etyce islamu rodzina nie jest przypadkowym działaniem człowieka, nie jest wynikiem prób i błędów lecz jest to instytucja dana i zadana przez samego Boga. Wiara natomiast stanowi podstawę funkcjonowania rodziny.²⁴

              Kobieta i mężczyzna w islamiemają się nawzajem uzupełniać, nie zaś konkurować, współzawodniczyć ze sobą:„Młody mężczyzna musi posiąść jak najwięcej wiadomości o zasadach i wartościach swej żony jak również o jej wewnętrznych pragnieniach; musi mieć też świadomość ewentualnych problemów małżeńskich i sposobów ich rozwiązywania. Nie może postrzegać małżeństwa wyłącznie jako obowiązku kupowania dóbr czy zatrudniania służącej, ale musi zrozumieć, że jest to traktat przyjaźni, szczerości, dobra, partnerstwa i kooperacji we wspólnym życiu. Młoda kobieta również powinna być świadoma filozofii swego męża oraz jego oczekiwań. Musi wiedzieć, że małżeństwo nie jest angażowaniem służących, których zadaniem jest bezwarunkowe spełnianie wszystkich naszych próśb; jest raczej ślubowaniem partnerstwa i wspólnych starań w kierowaniu życiem. Odnoszące sukcesy partnerstwo wymaga zrozumienia, kooperacji i oddania.”²⁵ Więzi między kobietą i mężczyzną – przepełnione spokojem, miłością i łaską – zostały określone „znakami Boga”. Instytucja małżeństwa natomiast, a zarazem i rodziny, polecone zostały jako „droga Proroków”.O tym, iż rodzina jest daną od Boga jednostką społeczeństwa świadczyć mogą również powiedziane przez Proroka Muhammada słowa: „Małżeństwo jest częścią sunny. Ktokolwiek odrzuca moją sunnę, ten nie jest z nas.”²⁶

Cele i zadania rodziny muzułmańskiej

              Etyka Islamu bardzo mocno akcentuje funkcje i zadania rodziny muzułmańskiej w stosunku do niej samej, jak i społeczeństwa, w którym funkcjonuje. Nie jest jej jedynym zadaniem prokreacja i zachowanie gatunku, choć jest to jedno z głównych zadań, jakie się przed małżeństwem stawia: „Poprzez małżeństwo zapewniona jest kontynuacja prokreacji. Dzieci są rezultatem małżeństwa i stanowią istotny czynnik stabilizacji podstaw rodziny jak również źródło prawdziwej radości dla swych rodziców.”²⁷ Ma ona tez cele i zadania w sferze kulturowej, ideologicznej i ekonomicznej. „Przetrwanie kultury i właściwie całego rodzaju ludzkiego zależy od prawidłowego działania mechanizmu podtrzymującego nasz gatunek. Proces podtrzymania gatunku natomiast wymaga stabilnej struktury, jaką jest właśnie rodzina. Mężczyzna, kobieta i dziecko potrzebują stałej i trwałej instytucji, która zapewni prawidłowy rozwój oraz funkcjonowanie im i całej ludzkości. Jak objawione zostało w Świętym Koranie: „O, ludzie! Bójcie się waszego Pana, który was stworzył z jednej istoty i stworzył z niej drugą do pary: a z nich dwojga rozprzestrzenił wiele mężczyzn i kobiet”²⁸

              Małżeństwo ma również stać na straży moralności. Ponieważ Islam nie dopuszcza aktów seksualnych poza małżeństwem, ma ono wobec tego, jako miejsce zaspakajania popędu seksualnego, chronić przed rozpustą oraz kontrolować ludzkie potrzeby seksualne.„Naturalne pragnienia seksualne są tak silne jak i znaczące. Każdy powinien mieć partnera, z którym zaspokajałby swe seksualne potrzeby w bezpieczny i odpowiedni sposób. Osoby powstrzymujące się od małżeństwa często cierpią z powodu szeregu zaburzeń fizycznych i psychicznych. Te zaburzenia oraz inne problemy społeczne są bezpośrednią konsekwencją abstynencji młodych ludzi od małżeństwa.”²⁹  Jak czytamy w Koranie: „Bierzcie je sobie za żony za zgodą i obdarowujcie dobrocią, żeby były szczere, a nie rozpustne, i dobrze się prowadziły”. W odniesieniu do mężczyzn natomiast: „Dzisiaj są was dozwolone dobre rzeczy (...) I kobiety cnotliwe spośród wierzących, i kobiety cnotliwe spośród tych, którym została dana Księga przed wami, jeśli daliście im należny posag jako ludzie uczciwi, a nie rozpustni, biorący je sobie jako nałożnice”.³⁰

              Innym jeszcze celem, dla którego zakładać powinno się rodzinę, jest uzyskanie psychicznej, emocjonalnej i duchowej relacji z partnerem. Wzajemne relacje między członkami rodziny, a w szczególności między mężem i żoną, nie są czysto praktyczne. Stanowią związek duchowy, którego owocem jest miłość, dobroć, łaska, współczucie, obopólne zaufanie, poświęcenie, wsparcie i pociecha. Poprzez rodzinę i wzajemne w niej kontakty dochodzi do samoistnego rozwoju tych właśnie cech a dzięki temu także do rozwoju najlepszych spośród zalet ludzkich. Potencjał duchowy kobiety i mężczyzny rozwijać się może w pełni jedynie w rodzinie. W procesie wychowania wcielane są dzieciom uczucia partnerstwa, miłości, współczucia, poświęcenia dla innych, tolerancji i dobroci. To właśnie rodzina tworzy odpowiedni klimat do rozwoju i spełnienia osobowości jej członków, do umocnienia ich charakterów.³¹„Ustanowienie rodziny, w której każdy może znaleźć bezpieczeństwo i spokój umysłu. Osoba bez żony czy męża przypomina ptaka bez gniazda. Małżeństwo służy jako schronienie dla każdego kto czuje się zagubiony w dziczy życia; pozwala znaleźć partnera życiowego dzielącego z nami radości i smutki.”³²

              Rodzina jest także miejsce edukacji i wychowania, bez którego nie byłoby zdrowego i normalnego społeczeństwa. Rodzina jest zatem podstawowym organem uspołeczniającym. A także miejscem religijnego wychowania i kształtowania młodych umysłów. Według Koranu, najcenniejszym, co może dać ojciec swojemu dziecku to właśnie edukacja.

              Rodzina też odgrywa wielka rolę w systemie gospodarczym i społecznym. rodzina w rozumieniu islamu ma za zadanie zapewnić ekonomiczną, społeczną, moralną i emocjonalną pewność, a tym samym zbliża wszystkich swoich członków. Dzięki temu tworzy się szlachetny system społecznego i ekonomicznego bezpieczeństwa.

              Instytucja rodziny służyć ma również poszerzaniu wzajemnych relacji i zawiązywania bliższych stosunków z innymi grupami – rodzinami, rodami czy narodowościami. To pomost pomiędzy różnymi rodzinami, rodami i społecznościami, pozwalający na poszerzanie światopoglądu i tworzenie społecznej spójności.³³

              Reasumują należy stwierdzić, że rodzina w  rodzina w etyce islamu zajmuje bardzo ważne, jeśli nie najważniejsze, miejsce: „Wydaje się, aby islam bardziej dbał o jakąkolwiek inną instytucję. Podkreślając ważność rodziny dla islamskiego światopoglądu, należy stwierdzić, iż islam - zaraz po monoteizmie - stawia właśnie na rodzinę.”³⁴ W muzułmańskim społeczeństwie jest kilka nadrzędnych funkcji, które spełnia rodzina. Zapewnia ona zachowanie i kontynuację ludzkości, chroni moralność jednostki oraz społeczeństwa, stwarza warunki do duchowej i emocjonalnej realizacji małżonków i innych członków rodziny. Przyczynia się do zwiększenia uczucia miłości, współczucia i spokoju, wprowadza nowe pokolenia do kultury i tradycji. Zachęca do dalszego rozwoju cywilizacji. Powiększa motywację i dostarcza bodźców do wysiłku i społecznego postępu. Rodzina to kołyska cywilizacji, most pozwalający nowym pokoleniom wejść do społeczeństwa. „Rodzina stanowi związek między teraźniejszością, przeszłością i przyszłością. Dzięki rodzinie wszelkie przejścia i zmiany są stopniowe i trwałe. Z jednej strony stanowi więc metodę regulującą układy między płciami i mechanizm, określający relacje dziecka ze społeczeństwem, z drugiej zaś jest podstawową komórką integrującą jej członków, zapewniającą możliwość spełnienia wszelkich ich ideologicznych i kulturowych zadań w życiu. Jeśli rodzina ulegnie osłabieniu lub zniszczeniu, to przyszłość całej kultury i cywilizacji zostaje zagrożona.”³⁵

Podsumowanie

              Mówiąc o etyce muzułmańskiej odnośnie pozycji kobiet i rodziny niezbędnym jest odwołanie się do przepisów zawartych w Koranie. W świetle tej księgi mężczyzna i kobieta są traktowani za równe sobie istoty. Także prawo muzułmańskie szariat przyjmuje jako zasadę równe traktowanie kobiet i mężczyzn, choć w tym względzie istnieją pewne ograniczenia, które jednak nie wynikają ze złej woli lecz jedynie z różnicy płci. Dla ludzi Zachodu jednakże owe różnice w traktowaniu kobiet mogą być trudne do zaakceptowania.  Znaczna część przepisów szarłatu jednak skierowana jest do kobiet i mężczyzn na równi: przepisy te odnoszą się do takich dziedzin jak: wiara, moralność, sprawy finansowe i polityka. ³⁶Niektóre jednak zasady, na przykład dopuszczalność poligamii, odmienne niż w kulturze europejskiej mogą budzić zastrzeżenia i kontrowersje.

              Od końca XIX wieku istnieje wśród muzułmanów wiele ruchów, które głoszą konieczność reformowania islamu przez odejście od dosłownej interpretacji Koranu i hadisów. Twierdzą oni, że przyczyną niepowodzeń muzułmanów jest m.in. „zamrożenie” ich rozwoju społecznego na epoce średniowiecza. Te tezy spotykały się z okresowym życzliwszym przyjęciem w krajach takich jak: Egipt, Indonezja czy Pakistan. Turcja jest jedynym krajem muzułmańskim, którego prawodawstwo ustanawia pełne równouprawnienie płci.³⁷

              Małżeństwo w Islamie nosi znamiona instytucji chcianej i przez Boga. Przedstawia ono ogromną wartość ze względu na dobro, które ze sobą niesie, nie tylko dla samych małżonków, jak również dla dzieci i całej społeczności. Rodzina muzułmańska jest patriarchalna – władzę w niej dzierżą mężczyźni, ponieważ to mężczyzna ma obowiązek utrzymywać swoją żonę, względnie żony, i ich dzieci. Jest też patrylinearna – pochodzenie dziedziczy się w linii męskiej i patrylokalna – kobieta po ślubie przenosi się do domu męża. Dla większości muzułmanów bardzo ważna jest przynależność plemienna. Małżeństwa najchętniej zawiera się w obrębie własnego plemienia, a nawet wśród bliskich krewnych; w tradycyjnych rodzinach od wieków najlepiej był widziany związek między stryjecznym lub ciotecznym rodzeństwem. Tradycyjna rodzina muzułmańska jest wielopokoleniowa i wielodzietna. Głową rodziny jest mężczyzna, senior rodu. On podejmuje najważniejsze decyzje, zarządza pieniędzmi i całym rodem. Domem kieruje najstarsza kobieta – matka rodu, powszechnie szanowana i słuchana. W postaci skrajnie tradycyjnej rodzina taka wchłania gospodarstwa żeniących się synów, ich dzieci chowają się razem, a żony pod okiem teściowej pracują razem w domu. Taka rodzina stara się rozwiązywać problemy wszystkich swoich członków – załatwia im pracę, znajduje żonę czy męża, pomaga w trudnych sytuacjach życiowych. W zamian za to wymaga się od członków rodziny posłuszeństwa i lojalności.³⁸

              Islam, w odpowiedzi niejako na to, co dzieje się w sferze życia małżeńskiego i rodzinnego w krajach Zachodu (rozwody, zdrady, konkubinaty, rozbite rodziny etc.), bardzo mocno broni i chroni instytucję małżeństwa, stawiając muzułmańskie życie rodzinne za wzór dla europejczyków.  Nie ulega wątpliwości, że rodzina i małżeństwo zajmujew etyce Islamu niepoślednią rolę, a szacunek wobec tych instytucji, daleko przewyższa podejście współczesnych ludzi zachodniego świata.