Na zasadach kodeksu karnego odpowiada sprawca czynu zabronionego, który w chwili jego popełnienia miał ukończone lat 17 poza kilkoma wyjątkami. Jak więc odpowiada sprawca czynu zabronionego, który nie ukończył jeszcze 17 roku życia ? Na to i na kilka innych pytań odpowiem w niniejszej publikacji.
Na początek warto zdefiniować pojęcie "nieletni". Nieletni według kodeksu karnego to osoba która nie ukończyła 17 roku życia w dniu popełnienia czynu karalnego. Czynem karalnym określa się natomiast popełnione przestępstwo.
Nieletni nie odpowiada na zasadach zawartych w kodeksie karnym chyba, że ukończył 15 rok życia i popełnił czyn karalny określony w art. 134, art. 148§ 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 bądź w art. 280, w takiej sytuacji sąd może orzec odpowiedzialność na zasadach określonych w kk.
W sytuacji popełnienia czynu karalnego ( poza przestępstwami wymienionymi powyżej )
przez małoletniego odpowiada On na zasadach zawartych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Środki, którymi w tych okolicznościach dysponuje sąd mają charakter wychowawczy.
Organ wymiaru sprawiedliwości w tej sytuacji może :
1) udzielić upomnienia,
2) zobowiązać do określonego postępowania np.
- do naprawienia wyrządzonej szkody
- do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej
- do przeproszenia pokrzywdzonego
- do podjęcia nauki lub pracy
- do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym
- do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
- do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,
3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
4) ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego,
5) zastosować nadzór kuratora,
6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,
7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
8.) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
9) orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, w młodzieżowym ośrodku socjoterapii albo w ośrodku szkolno-wychowawczym,
10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,
11) zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Więcej na temat odpowiedzialności za popełniony czyn zabroniony przez małolatniego można przeczytać w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982, Dz.U. z 1982 roku, Nr 35, poz. 228.
Powyżej opisałem już jak odpowiada nieletni. Jak jednak wygląda sprawa z Krajowym Rejestrem Karnym gdy wpis dotyczy osoby nieletniej ? Sytuacje taką reguluje ustawa o KRK z dnia 24 maja 2000 r.
Art. 14 ust. 2 mówi, że dane osobowe nieletniego, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 6, usuwa się z Rejestru
a ) Po ukończeniu 18 roku życia przez nieletniego, chyba, że:
- środek wychowawczy zastosowano w okresie warunkowego zawieszenia wykonania umieszczenia w zakładzie poprawczym
- wykonanie środka wychowawczego ustało z mocy prawa po ukończeniu
przez nieletniego 21 roku życia lub z chwilą powołania nieletniego
do zasadniczej służby wojskowej bądź służby zastępczej.
b ) Po upływie terminów określonych w art. 11 § 4, art. 87 § 4, art. 88 § 4 i art.
89 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
c ) Po ukończeniu 23 roku życia przez sprawcę czynu karalnego, gdy w miejsce
umieszczenia w zakładzie poprawczym wymierzona została kara na podstawie
art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich czyli gdy nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie poprawczym, ukończył lat 18 przed rozpoczęciem wykonania orzeczenia, sąd rodzinny decyduje, czy wykonać orzeczony środek, czy od jego wykonania odstąpić i wymierzyć sprawcy karę. Wymierzając karę sąd stosuje nadzwyczajne jej złagodzenie. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może odstąpić od wymierzenia kary, zwłaszcza gdy w zachowaniu sprawcy nastąpiła istotna poprawa. W razie wymierzenia kary pozbawienia wolności albo kary ograniczenia wolności czas jej trwania nie może przekroczyć okresu, jaki pozostaje do ukończenia przez sprawcę lat 21.
d ) Na zasadach określonych w Rozdziale XII Kodeksu karnego, gdy w miejsce
umieszczenia w zakładzie poprawczym wymierzona została kara na podstawie
art. 13 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich czyli gdy wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a), ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym - sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.
Więcej na temat Krajowego Rejestru Karnego można przeczytać w ustawie z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym.
