Rok 2010 decyzją Unii Europejskiej jest Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym. W inicjatywę zaangażowało się 29 państw członkowskich, Norwegia i Islandia.
Celem UE jest zwrócenie uwagi na problem biedy i wykluczenia społecznego, wezwanie do walki z problemami społecznymi a także lepsza integracja państw Wspólnoty.
Według szacunków Unii Europejskiej ok. 84 mln Europejczyków (w tym 19 mln dzieci) grozi ubóstwo. Oznacza to, że ich sytuacja jest trudna i może się pogorszyć. Większość (84%) mieszkańców starego kontynentu uważa, że w ich kraju wzrasta liczba ubogich osób.
Gdzie szukać przyczyn?
Trudno znaleźć jedną przyczynę problemów. Na pewno zapowiedzią biedy i wykluczenia społecznego jest powiększające się bezrobocie. Na status społeczny i majątkowy mają wpływ również wykształcenie, wiek, uzależnienia.
Poważną sprawą jest dziedziczenie ubóstwa. Zwykle osobom pochodzącym z bardzo biednych środowisk trudno jest wyrwać się do „innego świata”. Nie czują bądź nie chcą czuć potrzeby podniesienia poziomu życia. Często są przekonane, że ich starania nie są nic warte, ponieważ i tak nie są w stanie zmienić swojej sytuacji.
Często z biedą, wykluczeniem spotykają się imigranci. W Europie szczególnie nieakceptowaną grupą są „przybysze” z krajów bałkańskich. Imigranci nie tylko żyją w gorszych warunkach, bywa, że spotykają się z niechęcią, a nawet przejawami otwartego braku akceptacji lub z agresją.
W trudnej sytuacji, szczególnie w ostatnim czasie, znaleźli się mieszkańcy wschodu Europy, pracujący w zachodnich krajach. Maksym pochodzi z Rosji, ma 25 lat, pracuje w Wielkiej Brytanii. Jego zdaniem Brytyjczycy z coraz mniejszą sympatią odnoszą się do „obcych” a ich niechęć nasila się. Zdaniem Maksyma przyczyną jest postrzeganie imigrantów jako zabierających pracę, powiększających grupę biednych. Jego koleżanka Olga potwierdza. Zaznacza jednak, że osoby z wyższymi kwalifikacjami są w lepszej sytuacji społecznej i materialnej. Na razie pomimo trudności nie myślą o powrocie do swojego kraju.
Daria, 17 lat, pochodzi z uboższej rodziny niż jej znajomi. Mama dziewczyny wychowuje samotnie ją i czworo rodzeństwa. Co prawda matka Darii pracuje, ale nie widzi szans na poprawę ich sytuacji. Mieszkają w skromnym, starym domku. Daria i jej starsza siostra chciałyby skończyć szkołę i rozpocząć studia. Ich mama stara się jak może, trudno jej jednak poprawić warunki mieszkaniowe. Dobra szkoła i studia raczej pozostaną niespełnionym marzeniem. Dziewczyny nie wierzą w siebie, a mama nie jest w stanie zapewnić im lepszej edukacji. Przykłady osób takich jak Daria można by mnożyć, faktem jest jednak, że sytuacja rodzinna znacznie wpływa na przyszłość młodych ludzi, zwłaszcza wtedy, gdy ich rodzice nie mogą liczyć na wsparcie rodzin lub przyjaciół.
Unia Europejska zwraca uwagę na ludzi niepełnosprawnych. Chcą pracować, żyć tak jak zdrowe osoby. Często ich problemy wynikają z niskich kwalifikacji. Niewielu niepełnosprawnych Europejczyków kończy szkoły średnie, jeszcze mniej kontynuuje naukę na studiach chociaż stan zdrowia nie przeszkadza w edukacji. Średnie i wyższe wykształcenie też nie są gwarancją znalezienia zajęcia, ponieważ pracodawcy obawiają się zatrudniać osoby z niepełnosprawnością.
Wojny, które nie omijały płd. – wsch. Europy są jednym z najbardziej tragicznych powodów biedy i wykluczenia. Korespondenci opisywali strach i nędzę osieroconych dzieci, żal rodziców, którzy stracili córki i synów. W wyniku każdej wojny, również tych, ludzie nie mieli dachu nad głową. Ich majątek często był niszczony. Wojna to również utrata miejsca pracy, źródła utrzymania. Skutki to głód, walka o kęs chleba, biedy będącej niejednokrotnie początkiem wykluczenia społecznego. Niektóre z ofiar wojny tracąc dom, pracę, mieszkają na ulicy nawet wtedy, gdy konflikt dobiega końca. Zniszczeni przez wojnę nie są w stanie rozpocząć życia na nowo, zostają sami, nie mają sił.
Jak radzić sobie z biedą i wykluczeniem?
Chcą zapobiegać ubóstwu, wykluczeniu społecznemu, zmniejszać odsetek ludzi ubogich i wykluczonych Europa prowadzi programy skierowane do niezamożnych grup a także do samorządów, instytucji, środowisk zajmujących się problemem biedy i wykluczenia społecznego. Zachęca też pojedyncze osoby, aby zaangażowały się w działania Unii. Pomoc organizuje zarówno Wspólnota Europejska jako całość, jak i pojedyncze państwa starego kontynentu.
Unia przyjmuje przepisy, wspiera inicjatywy mające zmniejszyć różnice pomiędzy Europejczykami.
European People's Party (EPP Group) – Grupa Europejskiej Partii Ludowej należącej do Parlamentu Europejskiego w dniu 18.06.2010 r. przyjęła Deklarację Poznańską. Deklaracja ma zmniejszyć różnice w zamożności pomiędzy regionami UE, mobilizować grupy, którym grozi ubóstwo, wspierać przedsiębiorstwa. Jest skierowana przede wszystkim do lokalnych polityków, będących najbliżej problemów swojej okolicy.
Kampanie kierowane do społeczeństwa mają zwrócić uwagę pojedynczych osób i uwrażliwić na problemy najuboższych, najmniej akceptowanych. W Niemczech zorganizowano akcję "Help the Oma" ("Pomóż babci”). Starsze panie czekały na pomoc przechodniów przy wysokich schodach, trzymając ciężkie zakupy. Tym, którzy chcieli pomóc wręczały ulotki zachęcające do wolontariatu. W akcję zaangażowały się również media, szczególnie TV i Internet.
Wyrwani z biedy
„Najważniejsza jest wiara w siebie. Taka motywacja, siła, żeby walczyć o swoje życie ” – mówi Piotr. Wychował się w małej miejscowości. Bywało ciężko, ale wyrwał się ze swojego miasteczka, z biedy. „U nas z pieniędzmi było różnie, z jedzeniem też… Mieszkaliśmy w oficynie w kamienicy. Było ciasno”. Chyba chce coś jeszcze powiedzieć, ale zamyka usta. Po chwili milczenia dodaje – „Trzeba powiedzieć młodym ludziom, że cierpliwość jest ważna, żeby nie zniechęcali się”.
Do 2020 r. powinna zwiększyć się zamożność obywateli Unii Europejskiej. Zmiany ma przynieść strategia Europa 2020. Zjednoczona Europa planuje przeznaczyć środki na badania i rozwój, zmniejszyć liczbę osób z niskimi kwalifikacjami przede wszystkim dając szansę młodzieży nastawionej na zdobywanie wyższego wykształcenia. Strategia zapowiada ułatwienia w wymianie międzynarodowej studentów, w uznawaniu dyplomów i doświadczenia zawodowego. Wspólnota Europejska chce zwiększyć liczbę zatrudnionych osób, pomóc przedsiębiorstwom. Za cel postawiła sobie wsparcie ubogich i wykluczonych, zachęcenie do uczestnictwa w życiu społecznym i do integracji ze społeczeństwem.