Najlepiej rozwinięta cywilizacja swoich czasów. Produkująca najbardziej wyrafinowane wyroby i szczycąca się zaawansowaną kulturą. Czym była Stara Europa?
Na długo przed tym, zanim Rzymianie wznieśli mury określające limes i na długo przed tym, zanim Grecy zaczęli budować swoje świątynie (a także na długo przed tym, zanim pojawiły się piramidy) w dolinie dolnego Dunaju żyło plemię, które stworzyło unikalną cywilizację. Cywilizację, która wytwarzała wyrafinowane przedmioty artystyczne, opracowywała zaawansowane (jak na swoje czasy) technologie i rozwijała handel zagraniczny.
- Dawno temu w Europie...
Historia zaczyna się wraz z przybyciem nad Dunaj osadników z terenów dzisiejszej Grecji i Macedonii. Mniej więcej 6,2 tys. lat p.n.e. Pionierscy farmerzy pędzą bydło i owce, niosą ziarna jęczmienia i osiedlają się nad Morzem Czarnym, nad rzeką i na okolicznych wzgórzach. Powstają pierwsze kolonie, zaczyna się handel. W obrocie są miedź, złoto i ceramika.
Rozwój jest tak szybki, że osadnikom szybko udaje się przeskoczyć inne ówczesne ludy. Najnowsze badania pokazują, że kultura Dolnego Dunaju powinna cieszyć się statusem cywilizacji. I chociaż nie wiemy, jak nazywali sami siebie, wielu historyków mówi o nich jako o Starych Europejczykach, a ich krainę nazywa Starą Europą.
- 1,5 tys. lat dominacji
Swoją potęgę utrzymywali przez 1,5 tys. lat. Uprawiali rolę, budowali spore miasta, z których niektóre liczyły nawet 2 tys. domów. Opracowali wyrafinowane sposoby wypalania gliny, technologię, która w tamtych czasach była szczytem high-tech. Naszyjniki, które znajdowane są w ich grobach do dziś zachwycają. Nie tylko zresztą. Są także najwcześniejszym przykładem złotych artefaktów.
Podstawą potęgi Starej Europy była miedź i produkcja towarów z niej wytwarzanych. Jej wydobycie i przetwarzanie ruszyło na dobre około 5,4 tys. lat p.n.e. Miedź była przerabiana na narzędzia, broń, ozdoby i wysyłana na eksport. Fragmenty narzędzi wyprodukowanych w Starej Europie odnaleziono min. nad Wołgą, 1,8 tys. km od Dunaju. W sumie odkryto ponad 5 ton różnego rodzaju produktów pochodzących ze Starej Europy.
- Szczyt potęgi cywilizacyjnej
Trzeba jednak pamiętać, że pojęcie handlu nieco różniło się od tego, co pod nim rozumiemy dzisiaj. Starzy Europejczycy nie traktowali przedmiotów jako dóbr, a raczej jako rzeczy wartościowe, symbol statusu. Innymi słowy, na handlu nie tyle zarabiało się, co wykorzystywano go do podkreślenia własnej pozycji.
Według Davida Anthony'ego z Uniwersytetu Nowego Jorku w szczycie swojego rozwoju, około 4,5 tys. lat p.n.e. Stara Europa była najbardziej rozwiniętym technologicznie i zaawansowanym kulturowo miejscem na świecie. Miała także polityczne, technologiczne i ideologiczne oznaki bycia cywilizacją.
- Co po nich zostało?
O cywilizacji wiele mówi design produkowanej przez nich porcelany. Większość odnalezionych figurek to terakotowe wyobrażenia bogiń, które interpretowane bywają jako uosobienie wysokiej pozycji kobiet w ich społeczeństwie.
Rozpoczęta w zeszłym roku wystawa w Nowym Jorku pokazuje, jak bardzo wyrafinowana była to kultura. Przykładem może być pokazywana tam kolorowa ceramika, której nie nauczyli się wytwarzać choćby Egipcjanie.
Stara Europa upadła – zdaniem historyków – po najeździe ludów stepowych, około 3,5 tys. lat p.n.e. Przez tysiące lat nikt o niej nie pamiętał. Teraz wraca jako symbol tego, że na świecie nie ma niezniszczalnych imperiów i cywilizacji.