Samoświadomość, to akt poznawczy zwrócony ku sobie, ku podmiotowości.
Samoświadomość, to świadomość świadomości, świadomość (samego) siebie, świadomość (własnego) istnienia, to świadomość mentalności-świadomości, w której następuje samoidentyfikacja sobości, bycia sobą. Potocznie wskazuje na świadomość siebie w identyfikacji z ciałem. Zasadniczo jednak to ogląd siebie w myśli, zakładający możliwość dokonania tego samego oglądu w doświadczeniu materialnym, wraz z nim. Podmiot uwidacznia się sobie mentalnie w otoczeniu pozostałego przedmiotu oglądu. Samoświadomość to akt myślowej sublimacji następujący zawsze teraz i tu.
W doświadczeniu samoświadomości odkrycie podmiotowości następuje w sposób naoczny. Podmiot odkrywa siebie, jako poznający, siebie i to, co jest. Dlatego w doświadczeniu samoświadomości występuje podmiot i przedmiot (oglądu), którym może być on sam i doświadczenie materialne. W najbardziej podstawowym sensie przedmiotem jest oglądane wyobrażenie podmiotu, które powstaje przez ogląd siebie, samoświadomość.
Samoświadomość pozwala na to, aby w następstwie postrzeżenia własnego istnienia przez samouosobienie poznawane były wyobrażenia i odczucia, własne stany mentalne i cielesne. Także treści podświadome poznawane dzięki zdolności ich uświadomienia w procesie poznawczym, szeregu aktów samoświadomości. Pozwala na poznawczy ogląd wszystkich postrzeganych treści i na tej podstawie samokreację podmiotowości. Ta zawsze zakłada zdolność przekroczenia siebie i własnych treści uzyskaniem wyższej od wcześniejszej świadomości własnej świadomości, wyższego aktu samoświadomości.
W odniesieniu do samoświadomości słuszne jest używanie słowa „refleks”, „refleksja”, określenie stosowane na fizyczne zjawisko odbicia światła w lustrze. W przypadku samoświadomości odbiciu ulega świadomość w sobie samej, świadomość w świadomości. Na tej drodze, naświetlenia samej siebie przez świadomość dochodzi do widzenia siebie i własnych treści postrzeganych pierwotną świadomością, jako jej przedmiot, wtedy nie podniesioną do metaświadomości, przez jej świadomość. To następuje w wyniku procesu refleksji, postrzeżenia samego siebie, które również jest procesem wzrostu poziomu uświadomienia sobie siebie w jednym akcie.
Powstanie aktu samoświadomości pozwala, aby podmiot uzyskał wgląd we własne istnienie z metapozycji względem siebie sprzed, pozycji sub. Pozycja sub względem meta, to pozycja zaangażowana w postrzeganie doświadczenia, intencjonalna wobec przedmiotu, dlatego nieposiadająca metawglądu, na siebie, uświadomionej samoświadomości. Słowo „refleksja” w potocznym sensie oddaje mechanizm zakładania samoświadomości.
Na podstawie aktu samoświadomości dochodzi do identyfikacji siebie z sobą, wskazując na istnienie trwałej substancji, podmiotowości posiadającej zawsze to samo uczucie siebie, które uprzedmiotowione unaocznia tę samą osobę, tę samą sobość postrzeganą w każdym akcie samoświadomości.