W piątek 24 stycznia 2014 r. w British Museum wystawiono nowy sensacyjny artefakt. Jest nim mała, gliniana tabliczka, na której zapisano instrukcję budowy Arki.

W piątek 24 stycznia 2014 r. w British Museum wystawiono nowy sensacyjny artefakt. Jest nim mała, odszyfrowana w 2008 roku  przez dra Irvinga Finkela gliniana tabliczka, na której zapisano instrukcję budowy Arki. Tabliczka wpadła w ręce muzealnego kuratora w całkiem zwyczajnych okolicznościach - Pewien człowiek przyszedł do mnie, prosząc o zidentyfikowanie kilku tabliczek, cylindrów i artefaktów z Chin, Egiptu i Babilonu - mówi Finkel. Gliniana tabliczka od razu wydała się Finkelowi interesująca. Odszyfrował on zapisany pismem klinowym tekst i ku swojemu zdumieniu stwierdził, że jest to instrukcja zbudowania Arki.

Tabliczka z instrukcją budowy Arki

Od dawna znane są sumeryjskie i babilońskie wersje historii o Arce i potopie m.in. z "Eposu o Gilgameszu" czy "Eposu o Atrahasisie", jednak najstarsza tabliczka z kompletnym epizodem o potopie pochodziła do tej pory z ok. XIII w. p.n.e Tekst odszyfrowany przez Finkela pochodzi z ok. 1850 roku p.n.e. co czyni go najstarszym tego typu świadectwem historii o potopie.

Treść tabliczki

Tekst zaczyna się opisem narady bogów w niebie, podczas której postanawiają zgładzić ludzi. Jeden bóg - Enki -  lituje się nad ludźmi i szepcząc - ponieważ głos boga jest niewyobrażalnie głośny - zwraca się do jednego człowieka - Atrahasisa, przekazując mu co ma nastąpić. Po zbudowaniu Arki i wyprawieniu uczty Atrahasis modli się do boga Księżyca, aby zapobiegł mającej nastąpić katastrofie. W tej modlitwie bohater ubolewa nad losem ludzi, oceniając przy tym negatywnie ich postępowanie. Jest to element, który - poza przekazem biblijnym - nie wystąpił w pozostałych wersjach tej historii.

Szczegóły dotyczące budowy

Poza wiekiem tabliczki wiele innych szczegółów czyni ją bardzo interesującą. Po pierwsze, jak wspomniano, zawiera ona instrukcję dla budowniczego. Wcześniejsze wersje historii o potopie nie zawierały żadnych szczegółów dotyczących budowy. Oczywiście poza wersją biblijną. Po drugie, w tej wersji historii o Arce, łódź miała być okrągła. Wszystkie inne przekazy mówią o kwadratowej lub prostokątnej Arce. Atrahasis w tym opisie ma zbudować Arkę na planie koła, które wcześniej ma sobie narysować na ziemi.

http://www.news.com.au/technology/science/a-4000yearold-tablet-from-ancient-mesopotamia-contains-the-specifications-for-an-ark-predating-the-story-of-noah/story-fnjwl1aw-1226810293590

Budowniczy Arki miał użyć lin z włókna palmowego, drewnianych belek do skonstruowania żeber statku, oraz ogromnych ilości smoły do uszczelnienia (por. Rdz 6,14). Arka po zbudowaniu mogła mieć powierzchnię ok. 3500 m² i 6 metrów wysokości. Tak zbudowana okrągła Arka miała na celu jedynie utrzymać się na wodzie, nie miała zainstalowanego steru czy kotwicy, nie można nią było nawigować. W gruncie rzeczy pomysł na okrągłą Arkę wydaje się być bardziej sensowny, niż na prostokątną. Jeśli potop zalał wszystko to nie było dokąd płynąć, w tej sytuacji potrzebny był pojazd, który po prostu miał się utrzymać na wodzie.

Innym szczegółem, którego nie zawierały wcześniejsze babilońskie i sumeryjskie wersje historii o potopie, jest polecenie by zabrać na pokład po dwie pary zwierząt. Inne wersje zawierają polecenia zabraniu zwierząt, ale nie wiemy ilu i czy ze wszystkich gatunków. Bóg JHWH podobne polecenie wydał Noemu, ale w Biblii mowa jest o jednej parze w przypadku zwierząt nieczystych i siedmiu parach w przypadku zwierząt czystych (por. Rdz 7,2).

Tabliczka kończy się poleceniem Atrahasisa skierowanym do robotników pracujących z nim przy Arce, aby zakleili jej drzwi smołą czyniąc ją w ten sposób wodoszczelną.

Odbiór medialny

Kanał Channel 4 w tej chwili pracuje nad filmem dokumentalnym poświęconym odkryciu tabliczki z przekazem o budowie arki. Trwają właśnie zakrojone na wielką skalę przygotowania. W Indiach konstruktorzy i budowniczowie próbują zbudować arkę według opisu.

http://www.telegraph.co.uk/culture/tvandradio/10594317/Channel-4-to-build-Babylonian-Ark.html

Miesiąc temu Finkel wygłosił godzinny wykład, w którym opowiadał o swoim odkryciu oraz swoim poglądzie na biblijną historię o Arce. Finkel z humorem porównuje odkrytą tabliczkę do instrukcji składania mebli z Ikea. Zwrócił uwagę na wiele ważnych aspektów jak na przykład na ten, że budowanie okrągłych statków/łodzi było powszechne w Sumerze i Babilonie i dotrwało aż do XIX w. n.e. Innym ciekawym spostrzeżeniem, jest to, że Sumerowie i Babilończycy uważali, że Arka osiadła w zupełnie innym miejscu niż nam się obecnie wydaje.

Potop - prawda czy nie?

Co ciekawe sam autor, który określa się mianem "ateistycznego Żyda", nie wierzy, że Arka kiedykolwiek istniała. Natomiast miejsce historii o Arce w Biblii, tłumaczy w ten sposób, że trafiła do Biblii w okresie, gdy Żydzi znajdowali się w niewoli babilońskiej. Poznali wtedy historię o potopie i jej głównych bohaterów. Musieli uznać, że doskonale nadaje się ona jako tło do opowiedzenia historii z morałem. Z przekąsem dodaje, że ludzie lubią łączyć kataklizmy z postawą moralną widząc w nich karę - zwraca przy tym uwagę na pewnego brytyjskiego radnego, który stwierdził, że zeszłoroczne burze, ulewy i podtopienia w Wielkiej Brytanii były karą za zaakceptowanie małżeństw homoseksualnych.

Nie jest to rzecz jaką chcieliby usłyszeć biblijnie wierzący chrześcijanie, którzy przyjmują słowa Pisma Świętego za pewnik. Po stronie Finkela stoi wielu naukowców, którzy na wiele sposobów podważają możliwość wystąpienia ogólnoświatowego potopu. Do jednego z takich argumentów należy i ten, że na świecie po prostu nie ma wystarczająco dużo wody by go w całości zalać. Z drugiej strony występują ludzie typu Kent Hovind, którzy biorąc tekst Pisma Świętego za jedyny probierz prawdy szukają argumentów na poparcie biblijnej historii. Obie strony mają już z góry przyjęte założenia i podług nich interpretują dane. Warto przy tym pamiętać o pewnej właściwości ludzkiego rozumowania: jeśli coś pasuje do mojej teorii to to przyjmuję, jeśli nie pasuje to odrzucam. W ten sposób oczywiście nikt nie jest do końca uczciwy, ani Finkel ani Hovind.

Możemy jednak sami przejrzeć dostępny materiał do badania. Nikogo nie będę oszukiwał, wierzę w ogólnoświatowy potop, więc też nie jestem uczciwy.

Materiał do badania

Chrześcijanie oczywiście poznają historię o potopie przez pryzmat Biblii. Dlatego od tego zaczniemy. Jeśli rozszerzy się pole badań o najbliższe Izraelowi ludy, otrzymamy wiele materiału porównawczego, z czego niemała część nosi znamiona uderzającego podobieństwa do historii biblijnej. Jeśli jednak potop miał zasięg globalny to może są jakieś tego ślady w przekazach z tak odległych miejsc jak Chiny, Ameryka Północna czy Alaska?

Źródło biblijne

Księga Rodzaju 6,6-9,17 opisuje niesamowitą historię. Bóg postanawia zgładzić ludzi, których sam stworzył. Robi to ponieważ czyny ludzi są ustawicznie złe. Znajduje się tylko jeden, którego czyny są sprawiedliwe - Noe. Jego i jego rodzinę Bóg postanawia ocalić by stali się początkiem nowej ludzkości. Bóg JHWH instruuje Noego by ten zbudował Arkę, a także by zabrał na pokład po parze zwierząt nieczystych i po siedem par zwierząt czystych. Po pewnym czasie - niektórzy mówią, że po 120 latach - na powierzchnię ziemi spadają ogromne masy wody. Z tekstu biblijnego wynika, że potop nie wziął się tylko z opadu atmosferycznego, ale także z wód podziemnych i nadziemnych. Wielu dopatruje się tutaj aluzji do istnienia przedpotopowego płaszcza wodnego, który oddzielał ziemię od przestrzeni kosmicznej. Płaszcz ten miał blokować promienie UV dzięki czemu ludzie mogli żyć niezwykle długo.

Kosmiczny ocean i wody potopu

Określenie "źródła wielkiej otchłani i upusty nieba" nie oznacza jednak wód w sensie dosłownym jakby się mogło wydawać. "Wielka otchłań" to określenie, które w starożytnym świecie oznaczało tzw. "kosmiczny ocean" - wody, znajdujące się w przekonaniu starożytnych, nad sklepieniem niebieskim. Przeważnie określenie to pojawiało się w kontekście mowy o zaświatach, o świecie umarłych, co wyjaśnia dlaczego lokalizuje się je "pod" ziemią.  Właściwsze jest tu jednak postrzeganie tej "wielkiej otchłani" na zasadzie opozycji do ziemi. Ziemia jest tym, co stworzone, "wielka otchłań" tym co niestworzone. "Wielka otchłań" może być też synonimem chaosu co widać wyraźnie w Rdz 1,2. Innymi słowy "wielka otchłań", "chaos", "świat umarłych" to przenośne określenia śmierci. W tym sensie należy odczytać relację o potopie: gdy otworzyły się upusty nieba i wytrysnęły źródła wielkiej otchłani na świat po raz drugi weszła śmierć, tym razem pod postacią wody. Cały świat zanurzył się w śmierci. Dlatego później wielokrotnie w Piśmie Świętym wody kojarzone są ze śmiercią (por. Jon 2,7, Obj 20,13).

Kosmiczne wody w babilońskiej wersji o potopie

W tym miejscu Finkel zwraca uwagę na jedną istotną rzecz. Znamy starą "Babilońską Mapę Świata", która przedstawia świat z punktu widzenia Babilończyków VI w. p.n.e. Świat na tej mapie jest otoczony kosmicznym oceanem, po którego drugiej stronie znajduje się siedem wysp. Dokładny opis mapy znajduje się na odwrocie tabliczki. Czytamy w nim, że na jednej z tych "wysp" jest góra Urartu, na której znajduje się olbrzymi, drewniany wehikuł - prawdopodobnie właśnie chodzi o Arkę. Nie same słowa o drewnianym wehikule przykuwają uwagę, ale fakt, że miejsce to znajduje się "poza" kosmicznym oceanem. I faktycznie, gdy czytamy "Epos o Gilgameszu" miejsce spoczynku ocalałych z potopu nazwane jest "Krainą kędy wschodzi Słońce" - co jest metaforycznym określeniem rajskiej krainy. Babilończycy uważali więc najprawdopodobniej, że Utnapisztim (biblijny Noe) na wodach potopu, które pochodziły z kosmicznego oceanu, "wypłynął" poza świat i śmierć. 

Przekaz biblijny zachowuje nazwę góry Ararat, ale lokalizuje ją na ziemi, podobnie ocalałych z potopu nie opisuje jako tych, którzy trafili do nieba.

Potop w pozostałych miejscach Biblii

Chaos potopu, który wtedy nastąpił, sprowadził śmierć na cały świat, stał się obrazowym chrztem ziemi. Podobnie wielu chrześcijan rozumie obecnie naukę o chrzcie: trzeba umrzeć zanurzając się w wodzie by powstać do nowego życia. Ale chaos potopu uległ też  personifikacji i wielokrotnie na kartach Starego Testamentu pojawia się w formie osobowej. Przykładem niech będzie fragment Księgi Joba 28,14: "Otchłań mówi: Nie ma mądrości we mnie, a morze powiada: U mnie też nie". Ta otchłań to hebrajski wyraz tehum, który jest odpowiednikiem sumeryjskiego wyrazu Tiamat - "chaos". W mitologii sumeryjskiej w poemacie o walce bogów i stworzeniu świata "Enuma Elisz" bogini Tiamat i jej wspólnicy (tzw. Anunnaki) padają ofiarą boga Marduka, który z ciała Tiamat buduje ziemię, a Anunnakich zamyka w więzieniu i kładzie przed nimi łuk - broń, którą ich pokonał. W Biblii mowa jest o tęczy, ale śladem sumeryjskiego mitu jest do dziś angielski wyraz rainbow - oznaczający "deszczowy łuk".

Nawiązanie do potopu pojawia się także w Nowym Testamencie przede wszystkim w słowach Pana Jezusa, gdy mówi o swoim ponownym przyjściu. Ma wtedy być "jak za dni Noego", Jego przyjście będzie śmiercią dla wszystkich niezbawionych, będą oni pochłonięci przez śmierć. Ciekawe jest to, że te dwie osoby - Jezusa i Noego - łączą ze sobą Listy Piotra. W pierwszym czytamy, że Pan Jezus w Duchu poszedł i zwiastował duchom będącym w więzieniu za dni Noego (por. 1 Ptr 3,19-20). Kościół katolicki zbudował m.in. w oparciu o ten fragment naukę "descendit ad inferna" (o zstąpieniu do piekieł), wielu biblistów widzi tutaj jednak zupełnie inny sens, Piotr bowiem powiedział coś więcej na ten temat. W drugim swoim liście nazywa Noego Aggeloi (Aniołem/Zwiastunem) Sprawiedliwości. Taki termin nie został wcześniej odniesiony do żadnego z ludzi. Bibliści często widzą w obu tych uwagach następującą myśl: Pan Jezus w czasach Starego Testamentu przemawiał przez usta Noego.

Wydarzenie potopu wywarło na autorach biblijnych przemożne wrażenie. Choć historia ta opowiedziana została tylko raz, to jej wielopłaszczyznowy wymiar silnie oddziałuje na resztę Pisma Świętego. Noe staje się synonimem sprawiedliwości i mądrości (por. Ez 14,14), wody, w których świat zginął stają się synonimem śmierci, samo wydarzenie stało się punktem przełomowym w historii świata i ludzi. Przed potopem historia ludzkości była wspólna - widać to wyraźnie po porównaniu np. mitów greckich i sumeryjskich z pierwszymi rozdziałami Księgi Rodzaju - to ta sama historia, opowiedziana z różnych, często niezależnych, perspektyw.

Materiał pozabiblijny

Mezopotamia

"Epos o Gilgameszu" jeden z najstarszych tekstów świata opowiada między innymi historię o potopie. Główny bohater - Gilgamesz - stara się odkryć sekret nieśmiertelności. Dowiaduje się o jednym człowieku o imieniu Utnapisztim, któremu bogowie dali ten dar. Gilgamesz dociera do odległej krainy o nazwie Dilmum, w której mieszka Utnapisztim wraz żoną. W odpowiedzi na pytanie Gilgamesza o sekret jego nieśmiertelności, Utnapisztim opowiada swoją historię.

Tak brzmi sumeryjski przekaz o potopie. Znali go wszyscy mieszkańcy Bliskiego Wschodu, gdyż na przykładzie tego tekstu uczono się pisać, także w Izraelu. Różnice w przekazie widać na pierwszy rzut oka, ale można powiedzieć, że dotyczą jedynie szczegółów. Ogólny zarys historii jest jednak ten sam. Inną różnicą jest interpretacja przyczyn potopu, a także losu, który spotkał ocalałego z potopu. W tekście sumeryjskim bogowie zsyłają potop, ponieważ sprzykrzyło im się słuchać hałasu, który powodowali ludzie na ziemi. W obronie ludzi wystąpił jeden bóg, który potem sprawia, że Utnapisztim i jego żona zostają przyłączeniu do bogów i żyją wiecznie. Tekst biblijny, prezentując monoteistyczną perspektywę, składa odpowiedzialność za potop na Boga JHWH, Jemu także przypisując inicjatywę uratowania Noego. Po potopie Noe nie dostaje w darze życia wiecznego, lecz przyrzeczenie Boga, że więcej już taki kataklizm ludzi nie spotka. Przekaz sumeryjski ma podłoże jawnie politeistyczne i trzeba powiedzieć, że przyczyna sprowadzenia potopu jest banalna. Także rozmiar Arki, czas jej budowy (siedem dni), czas trwania potopu (sześć dni) nie noszą znamion prawdopodobieństwa.

Potop staje się także punktem dzielącym historię ludzkości na tak zwanej "Sumeryjskiej Liście Królów" spisującej królów ziemi:

Na analogicznych listach królów ziemi pochodzących z Babilonu i Asyrii spotykamy postaci, które pojawiają się także na kartach Biblii. Na przykład na Asyryjskiej Liście Królów pojawia się jako jeden z pierwszych władców ziemi Adamu, a liczba władców przedpotopowych odpowiada liczbie potomków od Adama do Noego w Biblii. Wiele ciekawych obserwacji można poczynić w kontekście tych podobieństw, ale to temat na inną okazję. Teraz wystarczy stwierdzić, że najbliżsi sąsiedzi Izraela znali bardzo dobrze historię potopu i opisywali ją bardzo podobnie jak autorzy biblijni.

Indie

Wydarzenie potopu jest wspominane wielokrotnie także w tekstach hinduskich, m.in. w Mahabaracie. Nie jest pewne czy należy tutaj widzieć przerobioną historię biblijną czy raczej hinduską wersję tej historii.

Manu zabrał na pokład całą swoją rodzinę, łącznie z nim 8 osób, oraz wiele zwierząt i sadzonek by odbudować życie po potopie. W hinduizmie Manu uznawany jest za ojca ludzkości, przypisuje mu się także wyjątkowo długie lata życia, wyrażane w setkach milionów.

Grecja

Platon pisał o potopie tylko jako o punkcie oddzielającym dwa okresy historii ludzkości, ważniejsze było dla niego to co było przed potopem. Okres ten nazywamy "złotym wiekiem ludzkości", każda kultura czy religia ma o nim zachowane jakieś wspomnienia. Platon pisał o niezwykle rozwiniętym państwie, Wirgiliusz pisał o warunkach jakie wtedy panowały i że bóg najwyższy mieszkał na ziemi:

Reszta świata

W chińskiej wersji Bóg Najwyższy kazał bogowi Gong Gong zesłać potop jako karę za złe zachowanie ludzi. Potop trwał 22 lata aż zatrzymał go Gun budując tamę. Został za to zabity, a z jego ciała wyszedł jego syn, który potem zamienił się w smoka i żyje od tamtej pory w głębinach morskich. Indianie Apacze uważają, że samo wyszli spod ziemi, ale wcześniej na ziemi żyli ludzie, których końcem był ogólnoświatowy potop. W ich wersji nie pojawia się Arka, w to miejsce bóg Dios dwójce ludzi zalecona by udali się w góry i tam przeczekali kataklizm. Eskimosi mówią o wyjątkowo wysokiej fali wywołanej trzęsieniem ziemi. Wody zalały wszystko poza jedną, najwyższą górą. Gdy woda opadała, kry lodowe osiadały na szczytach gór i zostały tam do dziś. Ludziom udało się przetrwać budując łodzie.

Podań o potopie lub innym potężnym kataklizmie, z którego wyratowani zostali ludzie jest na prawdę dużo. Co ważne nie są one związane z żadną religią. Kto chętny niech zajrzy na tę stronę: http://www.talkorigins.org/faqs/flood-myths.html#Mandingo. Zebrano na niej relacje z dosłownie całego świata. Wiele z nich jest wyraźnie zależnych od przekazu biblijnego, ale pozostała część opowiada po prostu historię o potopie, który zniszczył wszystkich ludzi poza jedną rodziną lub wybrańcami.

Poza przekazami literackimi mamy też inne świadectwa.

Odkrycia archeologiczne

Wioska Ośmiu i kotwice Arki

W Turcji, między górą Ararat a miastem Doğubayazıt znajduje się Wioska Ośmiu. Nazwa mogła zostać nadana miejscu by uczcić pamięć ocalałych z potopu. Jednak w tej wiosce i wokół niej znajdują się kamienie w kształcie starożytnych kotwic, takich jakich używało się powszechnie na Bliskim Wschodzie. Jednak te kotwice są niezwykle duże. Czy mogą to być stateczniki Arki? Z pewnością tak wierzyli jacyś anonimowi starożytni, którzy wyryli na niektórych z nich znaki symbolizujące Nimroda i Wieżę Babel. (więcej: http://www.arkdiscovery.com/noahsarkstones.htm)

W pobliżu tego miejsca znajduje się coś co z góry wygląda jak Arka, przynajmniej przypomina ją kształtem. Wokoło znajduje się wiele odłamków skamieniałego drewna, a także niewiadomego pochodzenia glinianych naczyń, które przedstawiają kogoś kto wypuszcza ptaki w niebo oraz kogoś kto uderza młotkiem - czyżby Noe? Czy padamy ofiarą interpretowania wszystkiego zgodnie z założeniem?

[ zdjęcie satelitarne

Ślady lingwistyczne

Język chiński

Wyraz oznaczający łódkę składa się z trzech znaków. Pierwszy z nich oznacza "łódź"

drugi oznacza liczbę "osiem"

natomiast trzeci oznacza "usta"

Razem tworzą znak: 

(źródło: http://creationwiki.org/Chinese_characters_for_Noah's_ark)

W tekście biblijnym czytamy, że licząc z Noem z potopu ocalało ośmioro ludzi - jak to możliwe, że język chiński, starszy o kilkaset lat od tekstu biblijnego ma wyraz symbolizujących akurat o ośmiu "ludzi" na łodzi? Niektórzy są zdania, że być może Księga Rodzaju 9,27 mówiąc o potomstwie Jafeta i daniu mu "rozległej ziemi" ma na myśli Chiny?

Wytłumaczenie racjonalne

Wielu biblijnie wierzących naukowców podejmowało i wciąż podejmuje próby sformułowania takiego wyjaśnienia, które by stało w zgodzie z tym co wiemy na dzień dzisiejszy o otaczającym nas świecie. Okazuje się, że około 15 tysięcy lat temu nastąpiło gwałtowne stopnienie lodowców. Różnica w poziomie morza od ostatniego zlodowacenia (które właśnie 15 tysięcy lat temu się zakończyło) do obecnego poziomu wynosi blisko 120 metrów. Dla pierwszych ludzi organizujących swoje życie przy rzekach, zalanie najbliższych okolic na 20 metrów było kataklizmem. Tym bardziej jeśli zasięg był faktycznie globalny. Czy to oznacza, że Bóg już nie jest potrzebny w historii o potopie? To zależy od przyjętej postawy. Dla chrześcijan to Bóg kieruje losem wydarzeń i nic, nawet deszcz czy śnieg, nie spada bez Jego woli - tym bardziej ogólnoświatowy potop.

Co te odkrycie oznaczają

Co odkrycie Irvina Finkela i przedstawione pozostałe ślady potopu zapisane w tekstach różnych kultur oznaczają dla biblijnie wierzących chrześcijan? Czy mamy się obawiać tego, że pogańskie kultury spisywały historię o potopie przed tym jak powstała Biblia? Wręcz przeciwnie, podobne znaleziska i ślady dobitnie wskazują, że potop faktycznie miał miejsce i że Bóg ocalił jedną rodzinę i wszystkie zwierzęta za pomocą ogromnego statku. Drobne różnice między przekazami nie są niczym dziwnym. Bardziej powinno nas zastanawiać, gdyby wszystkie wersje wyglądały identycznie. Nigdy jedna historia nie jest opisana w ten sam sposób przez różnych świadków czy reporterów, różnice są czymś naturalnym.

więcej tekstów

---------- Źródła odnośnie odkrycia I. Finkela:

Irving Finkel - Was the ark round? - British Museum Blog
The Guardian, 24^th January 2014

Źródło: http://acalyludpowieamen.pl/nowy-przekaz-o-potopie-czy-arka-byla-okragla/