Osobowość zależna to zaburzenie osobowości, które objawia się lękiem przed podejmowaniem decyzji, dążeniem do uzyskania wsparcia oraz oddania odpowiedzialności za swoje decyzje.
Zaburzenie to dla wielu ludzi może wydawać się niezrozumiałe. Podobnie jak inne zaburzenia psychiczne wiąże się z ogromną frustracją, wysiłkiem i bezradnością osoby dotkniętej nią. Warto jednak uświadomić sobie, że prawie każdy przeżył chwile, w których zbyt wiele poświęcał dla zdobycia akceptacji i pomocy innych. W trakcie czytania możesz znaleźć pewne podobieństwa, które Cię uderzą. Możesz też stwierdzić, że ten tekst jest o Tobie.
„Masz ostatnią szansę!” czyli czego nigdy nie usłyszysz od osobowości zależnej
Nikt, komu kiedykolwiek zależało na drugiej osobie nie uznałby stawiania ultimatum za coś przyjemnego. Sam fakt, że wypowiadasz te słowa świadczy o kryzysie. Poczucie smutku i pewnego rodzaju lęku (a jeśli po prostu odejdzie?) są w takiej chwili naturalną reakcją.
A jednak długoletnie i w pełni szczęśliwe związki rozpadają się po ostatecznej dyskusji na tematy, których nie można dłużej zamiatać pod dywan. Niezależnie od tego czy chodzi o dzieci, stosunek do wiary, wiszącą w powietrzu przeprowadzkę – często decyzja o rozstaniu musi zostać podjęta. Nawet jeśli miłość jest potężna, czasami przegrywa.
Przywiązanie jakie towarzyszy osobowości zależnej przegrywa naprawdę rzadko. Może przetrwać nie tylko przeprowadzki i różnice charakterów, przetrwa też ogromne wymagania, poniżenie a w końcu przemoc. Nic nie jest ważniejsze od utrzymania relacji.
Niechęć do wyrażania niezadowolenia jest w tym przypadku bardzo częsta. Wszelkiego rodzaju wymagania, które zazwyczaj pojawiają się na początkowym etapie związku tutaj zostają pominięte. Nie pojawiają się żadne „ale” czy skargi i z pewnością nie ma tu miejscu na rozkazy i groźby.
Myślę, że bardzo dobrym testem na swój „poziom zależności” jest zadanie sobie pytania „czy wyobrażam sobie siebie ignorującego wszystkie rady, by zrealizować swój własny plan?”. Większość ludzi to konformiści lubiący mieć wsparcie, ale osobowość zależna nie może bez niego żyć. Nie tylko jeśli chodzi o duże, życiowe decyzje. W skrajnych przypadkach codzienne wybory mogą stać się barierą nie do przejścia.
Dobrze jest więc zadać sobie pytania: jak często radzę i stosuję się do rad ludzi? Kiedy ostatnio zrobiłem coś, co miało istotny wpływ na moje życie nie pytając nikogo o zdanie?
„Przecież nie ma takich ludzi”
Kiedy piszę o tak silnym przywiązaniu czy niechęci do podejmowania decyzji, możesz zastanawiać się, czy takie osoby w ogóle istnieją. Jednak zastanów się. Kiedy ostatnio po informacji o przypadku przemocy domowej musiałeś zadać sobie pytanie: „dlaczego ona* nie odeszła?”.
To nie jest proste. Setki mechanizmów i przekonań zadziałały, by tego nie zrobiła. Jeśli kiedykolwiek znalazłeś się w relacji, w której byłeś zależny od drugiej osoby, przypomnij sobie co dokładnie działo się w Twojej głowie. Całkiem możliwe, że zamieniła się w prawdziwą kopalnię złudzeń i pokrętnych błędów poznawczych. Od poczucia winy, przez usprawiedliwianie drugiej strony po dostosowanie.
Ponadto osoby cierpiące na to konkretne zaburzenie osobowości są szczególnie narażone na depresję oraz zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Warto więc zastanowić się jak ciężkie jest życie osoby, której zachowanie mamy zamiar skrytykować.
Zmiany osobowości mogą być drastyczne, wyniszczające, ale też… pozytywne
Wcześniej pisałam o tym, że osobowość zależna zazwyczaj nie uzewnętrznia swoich oczekiwań wobec związku. Powodem tego często nie jest strach, a brak jakichkolwiek oczekiwań i wymagań. Jest to wynik niezwykłej zdolności do podporządkowywania się.
Osobowość zależna niezwykle często wiąże się z osobami dominującymi. Co ciekawe, w związku w którym partner czuje się komfortowo z podejmowaniem wszystkich decyzji, obie strony mogą odczuwać satysfakcję i zadowolenie. Jeśli „model” jest właściwy, a jego decyzje mają odpowiedni wpływ na relację, osoba cierpiąca na zaburzenie może stać się pewna siebie jedynie naśladując drugą osobę. W takich chwilach może być całkowicie podporządkowana tylko jednej jednostce, w pozostałych kontaktach wykazując się asertywnością i wiarą w siebie.
zdjęcie: patrick weishampel
Poziom i sposób, w jaki angażują się osoby cierpiące na osobowość zależną może być różny. W literaturze opisuje się określony typ osobowości zależnej mającyskłonności masochistyczne. W takim przypadku może ona całkowicie „zatracić tożsamość”. Jedna strona w związku przejmuje cechy osobowości i całkowicie podporządkowuje się partnerowi. Uznaje go za wzór i wykonuje wszelkie polecenia.
Spotkałam się z terminem„wchłonięcia” i moim zdaniem jest to dość adekwatne określenie. W relacji pozostaje jedna osoba decyzyjna.
Niestety, w wielu takich sytuacjach dominująca strona może wykorzystywać sytuację. Ten scenariusz jest niezwykle ponury. Jedna osoba jest całkowicie uzależniona od kogoś, kto może znęcać się psychicznie i fizycznie. Nie usłyszy ona żadnego sprzeciwu, nie będzie „ale”. Absolutnie każda sytuacja, w której partner osoby z osobowością zależną jest niezadowolony jest dla niej przerażająca ze względu na zagrożenie, jakie ze sobą niesie. Tak jak już wspomniałam, nie usłyszymy tu słowa sprzeciwu.
Za to z pewnością prędzej czy później większość poleceń zostanie wykonanych ze strachu przed odrzuceniem. Osoba taka może zmuszać się do mnóstwa nieprzyjemnych dla niej czynności: od oglądania filmów, których nie chce widzieć po uległość w łóżku. To drugie, zwłaszcza dla masochisty w pewnych sytuacjach może być satysfakcjonujące, ale znajdą się takie, które wykona mimo wyraźnej niechęci.
*On też może być. Częściej jednak diagnozuje się osobowość zależną u kobiet, a także częściej odnotowuje się przypadki przemocy domowej wobec płci żeńskiej
zdjęcie: Riccardo Cuppini