Majmon Salomon (1913), Autobiografia, przeł. Leo Belmont, Warszawa : nakładem Józefa Gutgelda
Księga ofiarowana królowi polskiemu
W notatkach z czerwca 2013 roku zapisałem, że Salomon Majmon, polski Żyd napisał w XVIII wieku księgę, którą ofiarował polskiemu królowi. Szkoda, że przeszła ona bez echa wśród Polaków, bo zawierała syntezę myśli żydowskiej. Oto poniżej wyjątki z niej opatrzone na wstępie moim komentarzem:
Energia działa przez materię, jak pisze Salomon Majmon (Majmon 1913:103) Wszechmoc nie działa na przyrodę bezpośrednio, lecz za pomocą sił, energia działa za pomocą woli, za pomocą sił przyrodzonych, przynależnych materii.
Zasada dzielenia się chlebem jest szczytem zasady oszczędzania energii, bowiem zapewnia optymalne działanie społeczeństw żywych istot i umożliwia im stanie się Bogiem.
Str.92. Majmon Salomon (1913), Autobiografia, przeł. Leo Belmont, Warszawa : nakładem Józefa Gutgelda
Systemat Spinozy przeciwnie przypuszcza jedną i tę samą substancję, jako bezpośrednią przyczynę wszelakich różnorodnych skutków, które rozpatrywane być winny, jako predykaty jednego i tego samego subjektu.
Materja i Duch są dla Spinozy ową jedyną substancją , która występuje raz pod postacią tego, innym razem pod tamtym atrybutem. Ta jedyna substancja jest według niego nie tylko jedyną możliwą Samoistną (t.j. od żadnej innej przyczyny niezawisłą), ale także jedyną istniejącą dla siebie samej istotą , której sposoby bytowania (modus-czyli atrybuty, ograniczone w pewien odrębny sposób) stanowi ą wszystkie tak zwane istoty poza nią. Każdy osobliwy skutek w działaniach natury sprowadza się u Spinozy nie do swojej przyczyny najbliższej (która jest tylko modus) , lecz bezpośrednio do swojej pierwszej przyczyny, czyli substancji, która wspólna jest wszystkim istotom jednakowo. W tym systemacie jedność jest realną, różnorodność zaś idealną.(…)Niepojętym jest, jak można było w systemie spinozystycznym upatrywać oporę dla ateistycznego. Toć oba są djametralnie sprzeczne. W tym ostatnim zaprzecza się istnieniu Boga, w tamtym- istnieniu świata.
Str.94-95. Religia żydowska już na wstępie swego rozwoju, jako religia naturalna, jak ją wyznawali nomadzi –patryarchowie, różniła się od pogańskiej tem, iż w podstawie jej, miast wielu pojmowalnych bóstw pogańskich, tkwiła jedność niepoznawalnego Boga. Albowiem, skoro odrębne przyczyny , wywierające skutki ( a one to w ogóle stanowią upoważnienie do religii) są w treści swojej nieznane, i nie jest się upoważnionym przenosić cechy specyficznych zjawisk na same przyczyny i charakteryzować je przez nie, - pozostaje nam tedy tylko gołe pojęcie przyczyny, którą należy rozciągnąć bez różnicy na ogół skutków. W żadnym razie ta przyczyna nie może być określona za pomocą analogii ze swemi skutkami. Bowiem skutki w oddziaływaniach wzajemnych bywają sobie przeciwstawne i znoszą się wzajem w przeciwdziałaniu w jednym i tym samym objekcie; gdy tedy sprowadza się je wszystkie do jednej i tej samej przyczyny, to nie można uważać jej za analogiczną z żadnym poszczególnym z pośród nich.(…) Jako religia pozytywna, różni się żydowska od pogańskiej przez to, iż nie jest ona poprostu polityczną, t.j. taką religią, która posiada na celu interes społeczny ( w przeciwstawieniu do prawdziwego poznania, oraz interesu prywatnego); ale według ducha swego twórcy podporządkowana jest teokratycznej formie rządów nad narodem , które opierają się na tej zasadzie, że tylko prawdziwa, ugruntowana na poznaniu rozumowem, religia może znaleźć się w harmonii tak ze społecznym, jak i z prywatnym interesem. Wzięta tedy w najczystszym pojęciu nie posiada ona żadnych tajemnic we właściwym tego słowa znaczeniu,…. .
Str.156. Zarówno Mojżesz, jak i jego następcy-prorocy surowo zalecali pogląd, że celem religii nie są ceremonie zewnętrzne, ale poznanie prawdziwego Boga, jako jedynej niepojętej przyczyny wszechrzeczy, oraz wykonywanie cnoty na mocy zasad rozumu.
Str. 104. Pewien talmudysta zapytał innego: jakie znaczenie może mieć następujący ustęp z księgi Jozuego (XV.22): Kinah Duminah Weadadah?
(Kinah) komu jego bliźni daje sposobność do zemsty,
(Weduminez) a kto jednak zmilczy przez wspaniałomyślność i zemsty nie uczyni,
(weadadah) temu Przedwieczny sam odda sprawiedliwość
Str.118. Przeznaczeniem naszym jest tylko osiągnięcie doskonałości przez poznanie Boga i naśladowanie jego czynów
Jakuszowice, dnia 4 lipca 2015 roku, godzina 4:15 Bogdan Góralski