Tekst zawiera porady dotyczące wyboru tematu pracy dyplomowej, konstrukcji jej planu i ich realizacji.
W niniejszym tekście chciałbym skupić się na najważniejszych – moim zdaniem – problemach związanych z wyborem tematu i przygotowaniem pracy dyplomowej. Będąc absolwentem studiów filozoficznych (licencjackich i magisterskich) i aktualnie kończąc pisanie rozprawy doktorskiej posiadam pewne doświadczenie w pisaniu takich prac. Miałem również okazję pomagać studentom studiów licencjackich przy przygotowaniu ich rozpraw. Zauważyłem, że sam popełniałem błędy, które widuje u moich młodszych kolegów. Pisanie pracy dyplomowej nie jest zadaniem prostym. Często jest to pierwszy krok na drodze do kariery naukowej. Dlatego ważne jest ustalenie pewnych podstawowych zasad pisania prac dyplomowych. Niniejszy tekst jest kierowany przede wszystkim do studentów studiów licencjackich.
ZANIM ZACZNIESZ PISAĆ
Pierwszym etapem przygotowania pracy dyplomowej jest wybór tematu. Ważne jest, aby wybrać temat samodzielnie. Najlepiej, aby temat pracy był już w pewnym stopniu zrozumiały i interesujący dla autora pracy. Piszę, to ponieważ nierzadko zdarzają się przypadki, kiedy autor wybiera temat, o którym nie wie zbyt wiele ale uważa go za warty uwagi. Ambicja niestety często nie idzie w parze z wiedzą i umiejętnościami, co prowadzi do sytuacji w której student nie jest w stanie napisać pracy w przewidzianym terminie. Podobnie jest w przypadku, gdy promotor narzuca studentowi temat pracy. Temat, który nie jest samodzielnie wybrany z zasady budzi mniejszy entuzjazm, co prowadzi do sytuacji, w której student niejako zmusza się do jego opracowania. Z tego powodu tak ważne jest aby samemu poważnie zastanowić się nad tym, o czym chciałoby się napisać, a tym samym i na jaki temat chętnie poświeci się następne miesiące, a nawet i lata nauki.
Wybór tematu, który jest już jakoś znany (z wykładów i ćwiczeń lub będący przedmiotem własnych zainteresowań) jest bardzo dużym ułatwieniem. Praca dyplomowa wymaga pogłębionej analizy badanego problemu. Dlatego opracowanie takiego temat – nawet jeżeli wydaje się, że nie ma w nim już nic więcej nowego do dodania – zawsze jest okazją do wyłowienia nowych, nieznanych dotąd jego aspektów.
Kolejną sprawą jest zakres problematyki pracy. Zasada jest tu prosta: im krótszy tekst – tym węższy temat. Przykładowo, praca o tytule „Problem dobra w filozofii Platona” porusza zbyt szeroką problematykę jak na pracę licencjacką, a nawet magisterską. Temat należy zawęzić po to, aby praca miała jasny cel. Ułatwia to w konsekwencji jej napisanie, ponieważ wiadomo dokładnie, co jest, a co nie jest ważne dla opisywanego zagadnienia. Dodatkowo ogranicza to zakres literatury źródłowej, której znajomość jest kluczowa dla dobrego zrozumienia problemu będącego przedmiotem pracy.
Warto wspomnieć, że dobrym nawykiem jest wypisywanie potencjalnie przydatnych fragmentów z książek wchodzących w skład literatury podmiotowej. Dzięki temu można utworzyć zbiór cytatów na dany temat, który będzie przydatny nie tylko podczas pisania pracy dyplomowej, lecz także w przypadku prac zaliczeniowych i artykułów.
Mając już ustalony temat konieczne jest stworzenie planu swojej pracy. Najlepiej taki plan przedyskutować z promotorem. Ważne, aby z samego planu można było odczytać sens pracy oraz, żeby był on zbieżny z jej tematem. Plan zawiera tytuły rozdziałów i podrozdziałów pracy. Należy unikać długich, nie podzielonych partii tekstu. Plan pracy zawierający dobry podział na rozdziały i podrozdziały ułatwia utrzymanie logiki wywodu podczas jej pisania. Dodatkowo należy pamiętać, że praca powinna prezentować się dobrze również z estetycznego punktu widzenia. Dlatego należy tak zaprojektować jej układ, by każdy rozdział posiadał podobną liczbę podrozdziałów oraz żeby rozdziały miały podobną długość.
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ PODCZAS PISANIA
Wybór tematu pracy i ustalenie jej planu, to czynności poprzedzające samo jej pisanie. Podczas pisania tekstu należy pamiętać o paru ważnych sprawach.
Po pierwsze, wszystko w pracy musi być wyjaśnione, ponieważ tekstu nie piszemy dla siebie tylko dla innych. Czytelnik pracy nie może domyślać się tego, co autor ma na myśli. Dlatego każde nowe pojęcie, teza, czy fakt musi zostać wyjaśniony i opisany. Należy pamiętać, że czytelnik może nie być specjalistą w temacie, którego dotyczy praca.
Po drugie, w pracy należy unikać dygresji. Łamią one logikę wywodu i często odbiegają od poruszanej problematyki. Jeżeli dana dygresja jest ważna i istotna w przekonaniu autora pracy, to lepiej umieścić ją w przypisie jasno oddzielając ją od głównego tekstu pracy.
Po trzecie, powinno się unikać wplatania w tekst zbyt długich przykładów. Sprawiają one wrażenie, że autor skupia zbyt dużo uwagi na opisywanym przykładzie niż na problemie, którego dotyczy praca. Nie oznacza to oczywiście, że nie należy pododawać żadnych przykładów w pracy. Powinny one być krótkie i obrazować w sposób możliwie najlepszy dany problem.
Po czwarte, warto pamiętać, że każdy dłuższy cytat zawierający się w pracy musi być omówiony. Tekst nie może się składać z długich cytatów połączonych jednozdaniowym wtrętem autora. Każdy cytat zawarty w pracy powinien zostać przeanalizowany i opatrzony komentarzem.
Po piąte, należy uważać na to, by nie popełnić plagiatu. Może on nastąpić w przypadku, gdy parafrazujemy myśl danego autora i nie opatrzymy tego odpowiednim przypisem. Odwoływanie się do innych autorów jest nie tylko dozwolone przy pisaniu pracy ale wręcz wymagane. Dzięki wskazywaniu na to, że ktoś inny doszedł do tych samych lub innych wniosków pokazujemy, że poruszamy się płynnie w opracowaniach danego tematu i potrafimy wyciągnąć z nich wnioski. Dlatego warto odnosić się do przemyśleń innych. Jednak – co chciałem wyraźnie pokreślić – nigdy nie można zapominać o podaniu źródła z którego czerpie się informacje.
Warto również wspomnieć, że pisania pracy nigdy nie zaczynamy od pisania wstępu. Wstęp i zakończenie piszemy zawsze po zakończeniu pisania wszystkich rozdziałów pracy, kiedy już mamy jasny i przejrzysty ogląd na to, co się w nich znajduje.
***
Pisanie pracy dyplomowej nie należy do zadań prostych. Najważniejsze jest dobre przygotowanie samego tematu pracy i jej planu oraz konsekwentne ich realizowanie. Celowo nie poruszałem problemu wymogów edytorskich, ponieważ różnią się one (często nieznacznie ale zawsze) na poszczególnych uczelniach i wydziałach. Mam nadzieję, że przynajmniej część wskazanych tu porad pomoże studentom przy pisaniu ich prac dyplomowych.