Gospodarczy bieg z przeszkodami.

PAP/Jacek Turczyk

Polska gospodarka jest jedną z najszybciej rozwijających się w Europie. Międzynarodowy Fundusz Walutowy wyliczył, że za 5-6 lat kraj znajdzie się w 20-tce najbogatszych państw świata.

W ostatnich 27 latach (od 1989 r.) polska gospodarka przeszła transformację ustrojową. Z gospodarki centralnie sterowanej, w której wszystkie zakłady przemysłowe, handel, a nawet sektor usług były własnością państwa, przeistoczyła się w gospodarkę rynkową. Dziś to właśnie firmy prywatne są głównym jej motorem, ich udział w tworzeniu produktu krajowego brutto, wartego ok. 1 bln 790 mld zł, wynosi ponad 70 proc. Co równie ważne, dają pracę ponad 80 proc. zatrudnionych. Aż trudno uwierzyć, że na początku lat 90. w Polsce istniało 8 tys. 453 przedsiębiorstw państwowych.W 2015 roku pod nadzorem Ministerstwa Skarbu Państwa znajdowało się 236 przedsiębiorstw. Państwo zachowało kontrolę nad przedsiębiorstwami o strategicznym znaczeniu. Chodzi m.in. o PKN Orlen, Lotos, Polską Grupę Energetyczną, PGNiG czy KGHM.

KGHM

PAP/Maciej Kulczyński

Choć z transformacją ustrojową wiązały się duże koszty społeczne, to w znaczący sposób przyspieszyła ona rozwój kraju. Potwierdzają to liczby. Z danych polskiego urzędu statystycznego GUS wynika, że od 1989 roku do 2014 roku PKB kraju wzrósł o 103 proc. Z kolei OECD podaje, że w 1990 r. wartość rocznej produkcji dóbr i usług szacowano na 311 mld 826 mln dol., a w 2013 r. było to już 716 mld 586 mln dol. Znacząco wzrósł także PKB na głowę mieszkańca. Ten jeden z najczęściej stosowanych wskaźników zamożności obywateli w niecałe ćwierć wieku wzrósł w Polsce ponad dwukrotnie. Według Banku Światowego PKB per capita w 1990 r. wynosił 8,1 tys. dolarów, w 1991 r. jeszcze mniej, bo 7,5 tys. dolarów, za to w roku 2012 - 18,3 tys. dol. To oczywiście znacznie mniej niż w najbogatszym Luksemburgu (68 tys. dol.) czy Norwegii (49 tys. dol.), ale więcej niż np. na Łotwie, Węgrzech, Chorwacji czy w Bułgarii. Z najnowszych danych GUS wynika, że w 2014 roku PKB na głowę wyniósł 44 tys. 670 zł, co stanowiło 68 proc. średniej unijnej.

Biorąc pod uwagę takie czynniki jak długość życia, średnią długość edukacji czy właśnie per capita, Polska znajduje się w grupie państw wysoko rozwiniętych. Tzw. wskaźnik HDI (wskaźnik rozwoju społecznego) wyniósł już w 2012 roku 0,821, dając Polsce 39. miejsce na świecie na 186 państw.

Wejście do UE, kapitał zagraniczny, eksport

Na tempo wzrostu polskiej gospodarki duży wpływ miało przystąpienie do Unii Europejskiej w 2004 roku oraz napływ środków z funduszy wspólnotowych. Tylko w perspektywie unijnej 2007-2013 Polska dostała 422 mld zł. W kolejnej, uruchamianej właśnie transzy na lata 2014-2020, ma to być 441 mld zł.

Wejście do UE sprawiło, że coraz większym strumieniem zaczął napływać do Polski zagraniczny kapitał, powstały nowe firmy, zakłady przemysłowe, centra usług. Z danych organizacji ONZ ds. handlu i rozwoju UNCTAD wynika, że o ile w 1990 r. do Polski napłynęło 109 mln dol. bezpośrednich inwestycji zagranicznych (w poprzednich latach - zero), to w 2012 r. już ponad 230 mld dol. Pobudziło to wzrost gospodarczy, którego efekty widać m.in. w nowoczesnej infrastrukturze. W ostatnich 15 latach wybudowano wiele nowoczesnych biurowców, gmachów użyteczności publicznej, osiedli, dróg, autostrad, dworców kolejowych, lotnisk.

Warszawa Centralna

PAP/Paweł Supernak

Jednym z motorów gospodarki jest eksport. Rośnie też wartość towarów sprzedanych za granicę: na początku lat 90-tych było to 136,4 mld zł w roku 2015 roku 747,2 mld zł. Tempo tego wzrostu było zróżnicowane, wahało się od 4 do ponad 30 proc. rocznie. Nawet w latach 2008-2009, czyli w okresie światowego kryzysu finansowego, polski eksport systematycznie rósł. Polsce uniknąć recesji pomógł popyt wewnętrzny.

Przez lata zmieniała się struktura eksportu. Coraz większą rolę odgrywa żywność, a także towary przetworzone, w tym przede wszystkim wyroby przemysłu elektronicznego, np. komputery, odbiorniki TV, telefony komórkowe, a także farmaceutyki. Spadł z kolei udział eksportu towarów o mniejszym stopniu przetworzenia, takich jak metale nieszlachetne (stal, żeliwo i wyroby pochodne oraz miedź), produkty mineralne i odzież.

Mamy się czym pochwalić. Polska jest liderem w produkcji okien dachowych, mamy też trzecie miejsce w UE pod względem produkcji autobusów i czwarte na świecie, jeżeli chodzi o meble. Prawdziwe rekordy bijemy jednak w produkcji żywności, zajmując szóste miejsce w UE. Jesteśmy niemal bezkonkurencyjni jeśli chodzi o liczbę hodowanych kurczaków, zbiory malin, jabłek, wiśni, porzeczek, agrestu, borówki amerykańskiej oraz truskawek. Np. jeśli chodzi o maliny, to aż 20 proc. światowej produkcji pochodzi z Polski: w 2014 roku zebraliśmy 121 tys. ton tych owoców. Natomiast pod względem hodowli kurczaków zajmujemy pierwsze miejsce w Unii Europejskiej: 2014 roku wyprodukowaliśmy 2,1 mln ton mięsa drobiowego, czyli więcej niż Niemcy, Wielka Brytania czy Francja.

Ważnym czynnikiem stymulującym rozwój krajowej produkcji żywności jest eksport. W 2014 roku (mimo embarga rosyjskiego) przekroczył on 12,4 mld euro. Jesteśmy pierwszym w świecie eksporterem mrożonych owoców jagodowych i drugim w świecie eksporterem zagęszczonego soku jabłkowego.

PAP/Jacek Turczyk

Naszą domeną jest też produkcja i eksport niektórych surowców, takich jak miedź i srebro. Polski koncern KGHM jest drugi na świecie producentem miedzi i globalnym liderem w produkcji srebra.

Polska zaczyna też odnosić sukcesy w produkcji oraz eksporcie rozwiązań innowacyjnych. Spółki informatyczne, takie jak Comarch czy Asseco opracowują i sprzedają rozwiązania, które kupują i wprowadzają rządy poszczególnych krajów, banki, sieci handlowe czy koncerny z branży zbrojeniowej. Inna polska firma - HTL Strefa - jest największym na świecie producentem nakłuwaczy do pobierania próbek krwi, lancetów personalnych oraz igieł insulinowych. Natomiast olsztyńska firma Zortrax opracowała i wdrożyła projekt drukarki 3D.

Duże nadzieje rząd Polski wiąże z badania nad grafenem. To może być materiał, który odmieni przemysł (jest stukrotnie twardszy niż stal), który usprawni komputery czy medycynę. Mamy szansę być największym producentem grafenu w Europie, a w przyszłości zgarnąć 30-40 proc. światowego rynku.

Mimo że polska gospodarka dogania kraje Zachodu, proces ten postępuje powoli. Co więcej, między poszczególnymi regionami kraju występuje bardzo duże zróżnicowanie. Najbogatsze województwo mazowieckie pod względem PKB na głowę można porównać z większością regionów Hiszpanii czy nawet Francji. Najwięcej zamożnych ludzi mieszka w Warszawie i tu działa najwięcej firm. Najwyższe są też zarobki. Pozostałe jednak regiony nie przekraczają nawet połowy średniej w UE, a najbiedniejsze województwa na wschodzie kraju mają PKB na mieszkańca porównywalny z Rumunią czy Bułgarią.

Obecnie w strukturze gospodarki największy udział w PKB (ok. 64 proc.) mają usługi, następnie przemysł (ok. 33 proc.) oraz rolnictwo (ok. 3,4 proc.). Sektor usług z roku na rok rośnie, zwiększając swój udział w PKB, wzrasta też liczba zatrudnionych w tej branży. Pracuje tam już ponad 9 mln osób. Za to coraz mniej Polaków żyje z rolnictwa - niespełna 1,8 mln. W przemyśle zatrudnienie oscyluje wokół 5 mln osób.

Bezrobocie i płace

Bezrobocie od lat jest jednym z ważniejszych problemów polskiej gospodarki. W kwietniu tego roku wynosiło 9,5 proc., ale w latach 2002-2004 przekraczało 20 proc., a w niektórych powiatach nawet 30 proc. Był to jeden z efektów transformacji ustrojowej: likwidacji oraz restrukturyzacji wielu państwowych zakładów. W walce z bezrobociem pomogło wejście dużych inwestorów zagranicznych, a także otwarcie unijnych rynków pracy. Polacy pracujący za granicą przysłali do kraju około 22 mld zł, co dało 1,5-proc. wzrost gospodarczy.

Cechą charakterystyczną polskiego rynku pracy są też stosunkowo niskie płace. Średnie wynagrodzenie w I kwartale 2016 roku wyniosło 4,2 tys. zł, ale większość pracujących zarabia ok. 2,5-3 tys. zł brutto. To także niskie koszty pracy przyciągnęły do Polski zagraniczne koncerny. Rząd premier Beaty Szydło zapewnia, że jednym z najważniejszych jego zadań jest zwiększenie wynagrodzeń w kraju. Na razie przeciętna płaca wyrażona w dolarach wynosi nieco ponad 32 proc. niemieckiej; 31 proc. francuskiej; 26 proc. brytyjskiej; 41 proc. hiszpańskiej, ale też 134 proc. węgierskiej.

Choć nasz kraj, ratyfikując traktat akcesyjny, zobowiązał się przystąpić do unii walutowej, wiele wskazuje, że nie prędko to nastąpi. Po pierwsze, nie spełniamy kryterium budżetowego (deficyt przekracza 3 proc. PKB). Poza tym, znaczna część Polaków boi się, że zamiana złotego na euro spowoduje wzrost cen, osłabi suwerenność kraju i przyczyni się do spadku siły nabywczej zarobków Polaków.

Demografia

Problemem, z którym Polska musi się zmierzyć jest demografia. Trwający od kilkunastu lat spadek dzietności sprawia, że ubywa młodych, czynnych zawodowo. Do 2020 r. liczba ludności zmniejszy się o milion, a w następnej dekadzie o kolejne półtora. Z kolei prognozy ONZ mówią, że pod koniec XXI wieku liczba Polaków nie przekroczy 22 mln i będzie to mały kraj starych ludzi.

PAP/Jacek Turczyk

Już w 2030 r. liczba osób w wieku 85 lat i więcej wzrośnie prawie do 800 tys. - obecnie niespełna 320 tys. Takie prognozy mogą oznaczać katastrofę dla gospodarki: drastyczny spadek PKB, wzrost świadczeń emerytalnych. Warto zwrócić uwagę, że w 1990 r. na 1 tys. mieszkańców pracowało 428 osób, w 2000 r. było ich 393, a w 2012 r. już tylko 361. Niebezpieczny trend odwrócić nie będzie łatwo, co więcej wymaga olbrzymich nakładów.

Gdzie znaleźć informacje

http://www.krakow2016.com

http://www.paiz.gov.pl/polska_w_liczbach/gospodarka

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Polska-Gospodarka;4575023.html

https://www.trade.gov.pl/pl/polska/gospodarka/12092,rosnie-polska-gospodarka.html

https://www.nbp.pl/publikacje/gospodarka_az/gospodarka_az.pdf

Ministerstwo Energii

http://www.mg.gov.pl

Ministerstwo Skarbu Państwa

https://www.msp.gov.pl

Ministerstwo Rozwoju

https://www.mr.gov.pl