Strona bierna w polszczyźnie występuje dość sporadycznie, w przeciwieństwie do języka angielskiego, w którym jest bardzo popularną strukturą gramatyczną.
Być może z tego względu formy strony biernej mnożą się niczym grzyby po deszczu w tłumaczeniach z języka angielskiego, w szczególności w tłumaczeniach specjalistycznych angielskich tekstów naukowych, prawniczych itp.
Wiele osób zwraca uwagę na fakt, że zdania przetłumaczone z języka angielskiego na polski z zachowaniem strony biernej wydają się nieporadne i mniej czytelne. Z punktu widzenia poprawności stylistycznej tłumaczeń zachowanie strony biernej w przekładzie na język polski można w niektórych przypadkach uznać za „kalkę językową”, czyli wierne odwzorowanie struktur językowych, kwalifikowane jako błąd. W tłumaczeniach z języka angielskiego warto zatem w miarę możliwości przekształcać stronę bierną na stronę czynną, posługując się między innymi nieosobowymi formami czasownika.
I tak w zdaniu angielskim tłumaczonym na język polski: „Normal wear and tear is not covered by this warranty” możemy zastosować formę czynną “Gwarancja nie obejmuje normalnego zużycia” zamiast wersji ze stroną bierną: „Normalne zużycie nie jest objęte gwarancją”. Z kolei w przypadku zdania: „The company shall be immediately informed by the Customer of all such circumstances”, poprawna wersja tłumaczenia z języka angielskiego powinna brzmieć: „Klient będzie niezwłocznie informować spółkę o wskazanych okolicznościach”, a tłumaczenie: „Spółka będzie niezwłocznie informowana …” należy uznać za niepoprawne. Zdanie: „The provisions of Article YYY shall apply” w przekładzie na język polski powinno brzmieć: „Stosuje się przepisy art. YYY”, a nie „Są stosowane przepisy art. YYYY.”
Ponadto tłumacze często nadużywają czasownika „zostać” w tłumaczeniach konstrukcji typu „shall be published / shall be discussed / shall be made available”, w których czasownik „zostaną opublikowane / zostaną omówione / zostaną udostępnione” warto czasem zastąpić czasownikiem „będą” (będą publikowane /omówione/ udostępniane), o ile tłumacz uzna, że zachowanie strony biernej jest nieodzowne.
Problemy ze stroną bierną pojawiają się również w tłumaczeniach z języka polskiego na angielski, w których warto, a nawet trzeba stosować ten sam zabieg, ale w odwrotnym kierunku. Pamiętam tekst tłumaczenia artykułu naukowego na język angielski, który miałam okazję poprawiać, gdyż zlecający tłumaczenie zarzucał tłumaczowi zbyt oszczędne stosowanie strony biernej, którą określił jako „podstawową składową artykułów naukowych”. Jak widać każdy język rządzi się własnymi prawami, które tłumacz ma obowiązek znać jak własną kieszeń.
Autor: Justyna Filip, tłumacz języka angielskiego