Pedagogika Naturalistyczna
Spis treści:
1.Główne pojęcia pedagogiczne
2.Termin pedagogika
3.Społeczne funkcje pedagogiki
4.Przedmiot badania pedagogiki
5.Nauki współdziałające z pedagogiką
6.Termin pedagogika naturalistyczna
7.Założenia pedagogiki naturalistycznej
7.1 Zarzuty
7.2 Opinie zwolenników
8.Inne nurty w pedagogice
1.Główne pojęcia pedagogiczne
a)Wychowanie-termin ten oznacza całokształt oddziaływań rodziców, innych wychowawców oraz środowiska na rozwój dzieci i młodzieży.Obejmuje określone wpływy i odziaływania na wszystkie aspekty rozwoju dzieci i młodzieży (rozwój fizyczny,umysłowy moralny i estetyczny)
b)Kształcenie-tutaj nauczanie szkolne,oznacza takie działanie nauczyciela aby umożliwić im osiąganie celów dydaktyczno-wychowawczych (opanowania wiedzy,zdobycia umiejętności,wdrażania jej w życie,poglądu na świat,rozwijanie zdolności i zainteresowań,zachęcanie do samokształcenia)
c)Edukacja-czyli nauczanie przez przezywanie np.dzieła muzycznego.
d)Samowychowywanie-z samowychowywaniem mamy do czynienia,gdy wychowanek sam z siebie podejmuje czynności wychowawcze np.określa cele,planuje zadania,dokonuje oceny czyli ewaulacji.
e)Autoedukacja-zbliżony termin do samowychowywania. Polega na wydobywaniu sił drzemiących w człowieku w toku własnej aktywności jednostki, a więc bez jakiejkolwiek stymulacji z zewnątrz.
2.Termin pedagogika
Termin pedagogika wywodzi się z języka greckiego i oznacza „kierowanie dzieckiem”Współcześnie pedagogika stanowi jednorodną naukę,zajmującą się ogółem zjawisk wychowawczych:
-warunkami w których one przebiegają
-celami,które mają jej służyć
-procesami i działalnością wychowawczą
-metodami,które maja zapewnić skuteczność działań
-instytucjami,które tę działalność prowadzą
3.Społeczne funkcje pedagogiki
a)funkcja diagnostyczna-czyli rozpoznawanie,polega na gromadzeniu wiedzy o tym co było i co jest w rzeczywistości.
b)funkcja prognostyczna-polega na określeniu na podstawie poznanych zjawisk przyszłego kierunku ich rozwoju.
c)funkcja instrumentalno-techniczna-polega na dostarczaniu wiedzy o tym jak realizować cele.
d)funkcja humanistyczna-polega na zaspokojeniu potrzeb człowieka w dziedzinie jego dążeń do poznawania obiektywnej rzeczywistości.
4.Przedmiot badania pedagogiki
Przedmiotem badania pedagogiki są nie tylko wpływy wychowawcze świadome i celowe lecz również niezamierzone i żywiołowe.Niezamierzone wpływy wychowawcze mogą być współdziałające lub sprzeczne z założeniami wychowywania w podmiotach edukacyjno-wychowawczych.Dlatego nauczyciel/wychowawca musi brać pod uwagę istnienie celów niezamierzonych i przeprowadzać ich ocenę pod katem wychowawczym.
Środowiska wychowawcze powinny zadbać o to, aby wychowanie dzieci i młodzieży było świadome, celowe i ukierunkowane co do celów i zadań, które literatura ujmuje następująco:
a) Wychowanie człowieka wszechstronnie i harmonijnie rozwiniętego zdolnego do pełnego udziału w rożnych formach życia społecznego, posiadającego poczucie odpowiedzialności za losy ojczyzny.
b) Wychowanie człowieka wyposażonego w takie wartości i umiejętności, jakie są mu niezbędne do wypełnienia określonych zadań (ról) w społeczeństwie
c) Wyposażenie jednostek w niezbędną wiedzę, służącą do rozumienia i prawidłowego odbioru i przekształcania rzeczywistości.
d) Kształtowanie pożądanych z moralnego, wychowawczego i społecznego punktu widzenia postaw, przekonań, hierarchii wartości, rozwój zainteresowań, zamiłowań, talentów
e) Wdrażanie do samokształcenia, samorealizacji, samowychowania
f) Wskazywanie istoty dążeń, aspiracji, formułowanie celów życiowych.
g) wychowywanie w oparciu o zasady, normy, tradycje, obyczaje i kulturę obowiązującą w danym społeczeństwie.
h) Wspomaganie rozwoju jednostek o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
5.Nauki współdziałające z pedagogiką
Badaniem wychowania zajmuje się wiele innych dyscyplin naukowych. Różne czynniki i uwarunkowania powodują, że dzia- łalność wychowawcza w obecnych czasach jest bardzo zróżnicowana a jej rola i społeczny zasięg ciągle wzrasta. Zjawisko wychowania musi być przedmiotem refleksji różnych dyscyplin naukowych.Nauki te nazywamy obecnie naukami pomocniczymi pedagogiki,są to:
a)nauki przyrodnicze, obejmujące dyscypliny zajmujące się badaniem procesu wychowawczego, zagadnieniami dziedziczności, fizjologii wyższych czynności nerwowych, sprawności fizycznej i temperamentu, biologicznych podstaw pamięci i uczenia się, jak również badaniem higieny osobistej, szkolnej i społecznej.
b)nauki medyczne, współdziałające z pedagogiką w zakresie różnych defektów i psychopatologii.
c)nauki psychologiczne, jak psychologia ogólna i rozwojowa, które zajmują się badaniem funkcjonowania psychiki a zwłaszcza rozwoju osobniczego.
d)psychologia wychowawcza, której zadaniem jest badanie psychicznych uwarunkowań i skutków wychowawczej dzia- łalności
e)nauki socjologiczne, współdziałają z pedagogiką:
-Socjologia wychowania
-Socjologia pracy i zawodu
-Socjologia miast i wsi
-Socjologia przemysłu
-Socjologia kultury
Ważne znaczenie dla pedagogiki mają także nauki polityczne – zajmujące się państwem, prawem, ideologią społeczną i formułują podstawy wychowania obywatelskiego.
Związek pedagogiki z innymi dyscyplinami i naukami wynika z faktu, iż korzysta na tym nie tylko pedagogika ale i nauki które z nią współdziałają. Taka współpraca leży więc we wspólnym interesie naukowym i społecznym. Nauczyciel-wychowawca nie może ograniczać się do poznania pedagogiki w ramach swego przygotowania zawodowego, jeśli ma świadomie realizować zadania dydaktyczno-wychowawcze.
6.Termin pedagogika naturalistyczna
Pedagogika naturalistyczna-nurt pedagogiczny , którego początki stworzył Jan Jakub Rousseau , głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z naturą dziecka . Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem ( pajdocentryzm ).
7.Założenia pedagogiki naturalistycznej
a)wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
b)dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
c)nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
d)nauczanie powinno być zindywidualizowane
e)szkoła ma pobudzać aktywność dziecka
f)ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów
g)udział uczniów w planowaniu programu
h)nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
i)położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję
7.1 Zarzuty
a)wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego wpływu spontanicznej działalności ucznia na jego rozwój intelektualny ,
b)przesadne zainteresowanie dzieckiem,
c)niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy,
d)przedkładanie swobody nad karność, chwilowej potrzeby nad dalsze cele wychowania,doświadczenia indywidualnego nad społeczne, psychologiczną organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć praktycznych, często przypadkowych pod względem treści, nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie.
7.2 Opinie zwolenników
a)Maria Montessori , włoska lekarka i pedagog z początku XX wieku, pisała: Dziecko jest twórcą samego siebie, Zadaniem otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na pokazanie siebie. Dzieci wchłaniają świat od początku swojego życia. Jeśli im na to pozwolimy.
Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: W nowoczesnym społeczeństwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają tylko głowę, ani dla tych, którzy mają tylko ręce.
b) Również żyjąca w tym samym czasie na Węgrzech Emmi Pikler, lekarka i pedagog, założycielka przyszłego instytutu Emmi Pikler "Loczy" w Budapeszcie , podkreślała rolę samodzielnego działania dziecka dla jego rozwoju: Istotne jest, żeby dziecko możliwie wiele rzeczy samo odkryło. Jeśli pomagamy mu przy rozwiązaniu wszystkich zadań, odbieramy mu właśnie to, co dla jego rozwoju najważniejsze jest. Dziecko, które poprzez samodzielne eksperymenty coś osiągnęło, posiada całkowicie inną wiedzę od tego, któremu zostało podane rozwiązanie.
8.Inne nurty w pedagogice
8.1 Socjologizm pedagogiczny
Kierunkiem przeciwstawnym w stosunku do nurtu naturalistycznego jest socjologizm pedagogiczny, którego istotą jest utożsamianie procesu wychowania z urabianiem jednostki przez grupę społeczną oraz całe zewnętrzne środowisko. Wychowanie jest więc tutaj pojmowane jako proces kształtowania jednostek według z góry, ściśle założonego wzoru, jest ono adaptacją do istniejących warunków. Spontaniczny rozwój z koncepcji naturalistycznej ("od wewnątrz") został tutaj zastąpiony urabianiem jednostki "od zewnątrz".
Do zalet socjologizmu pedagogicznego między innymi zalicza się:
-wpływ na rozwój i pogłębienie problematyki pedagogicznej
-zwrócenie uwagi pedagogów na społeczne uwarunkowania procesów wychowawczych, co zaowocowało bogatym zbiorem opracowań na ten temat
-pomoc wychowawcom i nauczycielom z zrozumieniu społecznej funkcji szkoły i innych instytucji wychowawczych
Z drugiej strony, kierunek socjologiczny reprezentując skrajne podejście został poddany surowej krytyce; wymienia się tu następujące zarzuty:
-poprzez swój konserwatywno - oportunistyczny charakter, pedagogika socjologiczna utrwala przekonanie o istniejącym układzie sił i stosunków społecznych jako trwałych i wartościowych, co implikuje adaptacyjny charakter wychowania (jednostka ma się przystosowywać do warunków zewnętrznych)
-statyczny sposób pojmowania środowiska, ustroju społecznego (a nie dynamiczny)
-operowanie mylnymi teoriami grup społecznych, tj. pojmowanie społeczeństwa jako wiele zachodzących na siebie i krzyżujących się grup i środowisk społecznych (zawodowych, wyznaniowych, narodowościowych) przy jednoczesnym braku dostrzegania zasadniczego podziału społeczeństwa - na antagonistyczne, walczące ze sobą grupy społeczne
-skrajny determinizm środowiskowy i socjologizm ograniczają w pedagogice celowość i efektywność intencjonalnej pracy wychowawcy, przez co prowadzi (tak jak i koncepcje naturalistyczne) do tzw. fatalizmu, mówiącego o przesądzonym - przez pochodzenie społeczne i środowisko - losie człowieka, a także pesymizmu pedagogicznego oraz negacji szkoły i wychowania
-środowisko nie tylko wpływa, urabia jednostki, ale również samo jest przekształcane, o czym nie wspomina ten kierunek
8.2 Pedagogika kultury
Podstawowym założeniem pedagogiki kultury jest to, że człowiek przede wszystkim jest istotą kulturalną, a więc uczestniczy on w procesie przyswajania sobie, rozumienia i używania gotowych dóbr kultury, oraz wytwarzania nowych, który to proces dokonuje się na drodze przeżyć w świadomości człowieka. Kultura składa się z dwóch głównych elementów: wartości kulturalnych (czyli dóbr kultury) oraz procesów duchowych (te odbywają się na podstawie przeżywanych dóbr). Głównym zadaniem wychowania w tym nurcie jest więc przygotowywanie młodego pokolenia do czynnego oraz twórczego udziału w tworzeniu nowych wartości, w oparciu o już istniejącą kulturę.
8.3 Koncepcja wychowania przez pracę
Koncepcję szkoły pracy do pedagogiki wprowadzili Dewey i Kerschensteiner, którą to zasadzili na argumentach zarówno psychologicznych, jak i filozoficznych i socjologicznych.
Z psychologicznego punktu widzenia, za takim pomysłem przemawiała aktywność dziecka, jego praktyczne zainteresowania i ich aktywny charakter. Z punktu widzenia filozofii, dla Deweya argumentem za wprowadzeniem takiej reformy były tezy pragmatyzmu, natomiast Kerschensteiner odwoływał się do zadań państwa prawa i kultury jako najwyższej wartości. Socjologiczna argumentacja zwraca z kolei uwagę na uspołeczniający wpływ swobodnych wspólnot pracy (jakimi miały by być szkoły pracy) oraz wychowawcze i państwowe znaczenie pracy zawodowej - w tej koncepcji wykształcenie ogólne nie jest bardziej elitarne od zawodowego.
8.4 Pedagogika marsistwoska
Głównymi przedstawicielami tego kierunku byli Marks i Engels a ich sposób myślenia o wychowaniu w pełnej mierze był determinowany ich poglądami komunistycznymi.
Marksiści byli zdania, iż rozwój przemysłowy determinuje konieczność przechodzenia od wychowania rodzinnego, w kierunku wychowania społecznego. Głównym celem stawianym przez ustrój socjalistyczny wychowaniu, było przygotowanie wszechstronnie rozwiniętych członków społeczeństwa. Wychowanie komunistyczne składało się z wychowania umysłowego, fizycznego oraz kształcenia technicznego, a także moralnego i estetycznego.
Głównymi wadami tego systemu były:
-popełnianie licznych błędów pedagogicznych
-brak kształtowania społeczeństwa elastycznego
-brak indywidualności poszczególnych ludzi
-praktycyzm edukacyjny (ludzie nadawali się tylko do jednej pracy)
-odrzucenie tradycji
-charakter pedagogiki dworskiej (wąski krąg potakiwaczy formułował twierdzenia dla polityków)
Do pracy wykorzystano książkę:
Leon Zarzecki,Teoretyczne podstawy wychowania,Teoria i praktyka w zarysie