Do amputacji dochodzi najczęściej na skutek nieszczęśliwego wypadku lub uszkodzenia tkanek przez chorobę przewlekłą.
Operacja pozbawia pacjenta kreślonych funkcji, jednak odpowiednie działanie po zabiegu oraz należycie dobrana proteza pozwalają na powrót do samodzielnego wykonywania codziennych czynności.
Do najczęstszych przyczyn amputacji kończyn górnych zalicza się głównie choroby przewlekłe, miażdżyca, postępujący nowotwór), a także zmiażdżenia, urazy, oparzenia bądź odmrożenia III stopnia, będące skutkiem nieszczęśliwego wypadku.
Poziomy amputacji
Wyróżnia się następujące poziomy amputacji kończyn górnych: w obrębie ramienia – wyłuszczenie w stawie łokciowym bądź barkowym (w tych przypadkach dochodzi do rozdzielenia kości, bez konieczności ich przecięcia) oraz amputację na poziomie ramienia.
W obrębie przedramienia – wyłuszczenie w stawie promieniowo-nadgarstkowym oraz na poziomie przedramienia. Do wspomnianych powyżej rodzajów amputacji dochodzi najczęściej wskutek poważnych urazów lub choroby nowotworowej.
Ból fantomowy
Ból fantomowy dotyka głównie osoby po amputacji kończyn i u większości pojawia się jedynie w pierwszych miesiącach po zabiegu. Polega na odczuwanie przez chorego istnienia na przykład usuniętych palców oraz takich odczuć jak: mrowienie, drętwienie, swędzenie, uczucie zginania lub poruszanie palcami. Pacjenci czują również zimno czy ciepło (to tak zwane wrażenia fantomowe). Natomiast te, które określić można odczuciami bólowymi, to: przeszywanie, przypalanie, pieczenie, napinanie, zgniatanie, miażdżenie, kłucie, rażenie prądem itp. (ból fantomowy).
Fizjoterapia po amputacji wybranych części ciała
Zarówno po amputacji na poziomie ramienia, jak i przedramienia głównymi celami fizjoterapii jest odzyskanie samodzielności i funkcjonalności. W obu przypadkach, pierwsze ćwiczenia oddechowe, przeciwzakrzepowe oraz zapobiegające przykurczom powinno się wykonywać jeszcze na oddziale szpitalnym w pozycji leżącej na plecach lub na boku bądź w pozycji siedzącej. Kolejny rodzaj aktywności to napinanie mięśni bez ich rozciągania (ćwiczenia izometryczne).
Wszystkie ćwiczenia powinny być indywidualnie dopasowane do stanu pacjenta oraz objaśnione przez personel szpitalny.
Przed zaprotezowaniem
Przygotowanie do zaprotezowania obejmuje kilka etapów. Podstawą jest odpowiednia pielęgnacja kikuta. Trzeba pamiętać, że kikut musi być zawsze czysty i suchy, a jego mycie należy rozpocząć po ściągnięciu szwów i wygojeniu rany (chyba, że lekarz zdecyduje inaczej). Chory powinien poddawać go myciu przynajmniej raz dziennie stosując ciepłą wodę z delikatnymi środkami myjącymi. Inną istotną czynnością jest także kompresja kikuta wykonywana w celu przeciwdziałania obrzękowi oraz odpowiedniego jego uformowania. Aby przygotować kikut do środowiska leja protezowego oraz uodpornić na działanie czynników mechanicznych i ucisk należy go regularne hartować (poddawać odpowiedniemu masażowi).
Podsumowując, powyższy tekst stanowi wyłącznie część obszerniejszego artykułu na temat amputacji kończyn górnych. Pełna wersja publikacji zawierająca m.in. informacje o bólu fantomowym oraz terapii zajęciowej została opublikowana na blogu wrocławskiej pracowni protetyczno-ortopedycznej Orto-Pes - www.ortopes.pl.